چگونه می‌توان اشتباه موجود در حکم قطعی دادگاه بدوی را رفع کرد؟
در نظام دادرسی ایران، پس از قطعیت حکم صادره از دادگاه بدوی، رفع اشتباه موجود در رأی تنها از طریق راهکارهای محدود قانونی امکان‌پذیر است که به شرح زیر می‌باشد:
-
تصحیح رأی طبق ماده ۳۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی
اگر اشتباه موجود در حکم قطعی از نوع اشتباهات قلمی، محاسباتی یا سهو قلم باشد، دادگاه صادرکننده رأی (حتی پس از قطعیت) می‌تواند رأساً یا به درخواست یکی از طرفین، نسبت به اصلاح رأی اقدام کند. این اصلاح صرفاً ناظر بر جنبه‌های شکلی است و در قالب دادنامه اصلاحی صادر و به طرفین ابلاغ می‌گردد. -
درخواست اعاده دادرسی (مواد ۴۲۶ تا ۴۴۲ قانون آیین دادرسی مدنی)
در صورتی که اشتباه موردنظر از نوع ماهوی بوده و به یکی از جهات مقرر در قانون (نظیر کشف اسناد جدید، تعارض آراء، اشتباه قاضی و…) قابل استناد باشد، طرف ذی‌نفع می‌تواند با استناد به جهات قانونی، از دیوان عالی کشور یا دادگاه صادرکننده رأی درخواست اعاده دادرسی نماید. این درخواست باید ظرف مهلت قانونی و با دلایل معتبر ارائه شود. -
اعتراض شخص ثالث (مواد ۴۱۷ تا ۴۲۵ قانون آیین دادرسی مدنی)
اگر رأی قطعی دادگاه بدوی بدون حضور یا اطلاع شخص ثالثی صادر شده و به حقوق وی لطمه زده باشد، آن شخص می‌تواند از طریق اعتراض ثالث تقاضای بررسی مجدد حکم را مطرح کند. این مسیر نیز در چارچوب شرایط خاص و محدود قابل طرح است. -
درخواست اصلاح رأی از دیوان عالی کشور در امور کیفری (ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری)
در امور کیفری، چنانچه حکم قطعی مبتنی بر خلاف شرع بین باشد، رئیس قوه قضائیه می‌تواند به تقاضای محکوم‌علیه یا دادستان کل کشور، دستور بررسی و اصلاح حکم را صادر کند.
نتیجه:
اصلاح یا رفع اشتباه از حکم قطعی دادگاه بدوی، صرفاً در قالب‌های قانونی مشخص همچون تصحیح رأی، اعاده دادرسی، اعتراض ثالث یا رسیدگی فوق‌العاده در امور کیفری امکان‌پذیر است. هر یک از این روش‌ها شرایط و ضوابط خاص خود را دارد که رعایت آن‌ها برای پذیرش درخواست ضروری است.