حکم موت فرضی زمانی صادر می‌شود که شخصی برای مدت طولانی غایب و مفقودالاثر باشد و از زنده یا مرده بودن او هیچ اطلاعی در دست نباشد. قانون برای صدور چنین حکمی شرایطی را مقرر کرده است تا از صدور بی‌مورد آن جلوگیری شود.
بر اساس مواد ۱۰۱۱ تا ۱۰۲۰ قانون مدنی و مواد ۱۵۵ تا ۱۶۱ قانون امور حسبی، شرایط صدور حکم موت فرضی به شرح زیر است:
۱. غیبت طولانی و بی‌خبری کامل: باید مدت زیادی از غیبت شخص گذشته باشد و هیچ خبری از حیات یا فوت او وجود نداشته باشد.
۲. انقضای مهلت‌های قانونی: مدت لازم برای صدور حکم بستگی به نوع غیبت دارد:
اگر شخص در جنگ یا خطر مرگ (مانند غرق شدن یا سقوط هواپیما) مفقود شده باشد، دادگاه می‌تواند پس از سه سال از تاریخ اعلام مفقودی، در صورت نبودن خبری از او، حکم موت فرضی صادر کند.
در سایر موارد (غیبت عادی)، اگر از تاریخ آخرین خبر از او ده سال کامل گذشته باشد و اثری از حیات او در دست نباشد، صدور حکم ممکن است.
۳. درخواست ذی‌نفع: صدور حکم تنها به تقاضای اشخاص ذی‌نفع مانند ورثه، همسر، طلبکار یا ولیّ قهری ممکن است؛ دادگاه رأساً چنین حکمی صادر نمی‌کند.
۴. تحقیقات و احراز شرایط توسط دادگاه: دادگاه باید پیش از صدور حکم، تحقیقات لازم را برای اطمینان از مفقودی و عدم وجود آثار حیات انجام دهد.
نتیجه: به طور خلاصه، حکم موت فرضی زمانی صادر می‌شود که شخص برای مدت طولانی بدون هیچ نشانه‌ای از حیات غایب باشد، مهلت‌های قانونی سپری شود، و ذی‌نفعان از دادگاه درخواست صدور حکم کنند. پس از صدور این حکم، فرد از نظر حقوقی در حکم متوفی شناخته می‌شود.
