منظور از دادگاه کیفری یک و دو چیست؟ تفاوت ها، وظایف و اختیارات

دادگاه‌های کیفری یک و دو، دو رکن اصلی در نظام قضایی ایران برای رسیدگی به جرایم کیفری هستند که تفاوت آن‌ها در صلاحیت، ساختار و محل تشکیل است. دادگاه کیفری یک مسئولیت رسیدگی به جرایم سنگین و حساس مانند قتل، جرایم سیاسی و مطبوعاتی، محاربه و جرایمی با مجازات‌های سنگین‌تر را دارد. در مقابل، دادگاه کیفری دو به عنوان مرجع عمومی وظیفه رسیدگی به جرایم عمومی و سبک‌تر مانند توهین، تهدید، کلاهبرداری و خیانت در امانت اختصاص دارد.

این تفکیک نقش‌ها و صلاحیت‌ها، با هدف افزایش کارایی و دقت در رسیدگی‌های قضایی طراحی شده و به نظام قضایی امکان می‌دهد تا متناسب با نوع جرم، دادرسی تخصصی و منصفانه‌ای انجام دهد. در ادامه، دادگاه کیفری یک و دو چیست و جزئیات این دادگاه‌ها بررسی می‌شود.

طرح شکایت در دادگاه کیفری یک و دو پیچیدگی های خاص خود را دارد. برای شکایت کیفری و برای اینکه بتوانید به درستی شکوائیه خود را طرح کنید توصیه می کنم از بهترین وکیل کیفری تهران کمک بگیرید.

• دادگاه کیفری یک و دادگاه کیفری دو چیست؟
• صلاحیت دادگاه کیفری یک و دو چیست؟
• تفاوت دادگاه کیفری یک و دو
• انواع دیگر دادگاه کیفری

با وکالت 24 همراه باشید تا منظور از دادگاه کیفری یک و دو چیست؟ را به طور کامل بررسی کنیم.

دادگاه کیفری یک و دادگاه کیفری دو چیست؟

دادگاه‌های کیفری از ارکان اصلی نظام قضایی کشور هستند که بر اساس ساختار و وظایف مشخصی فعالیت می‌کنند. دادگاه کیفری یک و دادگاه کیفری دو به‌ عنوان دو نوع از این دادگاه‌ها، بر اساس جایگاه و حوزه کاری خود طراحی شده‌اند تا به شیوه‌ای کارآمد و منظم به پرونده‌های کیفری رسیدگی کنند.

دادگاه کیفری یک چیست؟

یکی از مهم‌ترین دادگاه‌های کیفری دادگاه کیفری یک است که برای رسیدگی به جرایم خاص تشکیل می‌شود. این دادگاه معمولاً در مرکز هر استان مستقر است، اما به تشخیص رئیس قوه قضاییه، می‌تواند در حوزه قضایی شهرستان‌ها نیز تشکیل گردد.

این دادگاه با توجه به اهمیت جرایمی که در آن مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، از ترکیب قضات باتجربه تشکیل می‌شود. روند رسیدگی در دادگاه کیفری یک با دقت بالا و مطابق قانون آیین دادرسی کیفری انجام می‌شود. پرونده‌هایی که در این دادگاه بررسی می‌شوند، معمولاً از پیچیدگی و اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.

دادگاه کیفری دو چیست؟

دادگاه کیفری دو یکی دیگر از دادگاه‌های کیفری است که در حوزه قضایی هر شهرستان تشکیل می‌شود. این دادگاه برای رسیدگی به جرایم عمومی تشکیل شده و نقش مهمی در حل و فصل دعاوی کیفری در سطح شهرستان‌ها ایفا می‌کند.

جلسات این دادگاه با حضور قاضی و در صورت لزوم دادستان یا نماینده وی برگزار می‌شود. حضور دادستان الزامی نیست، مگر اینکه رئیس دادگاه حضور وی را ضروری تشخیص دهد. این دادگاه برای بررسی جرایم کیفری روزمره و عمومی طراحی شده و هدف آن تسریع در روند رسیدگی به پرونده‌ها و کاهش بار کاری دادگاه‌های بالاتر است.

دادگاه‌های کیفری یک و دو، به عنوان بخش‌های کلیدی نظام عدالت کیفری، با تمرکز بر نقش‌ها و اهداف متفاوت، کارکردی مکمل دارند. دادگاه کیفری یک در مرکز استان‌ها و با تمرکز بر پرونده‌های پیچیده فعالیت می‌کند، در حالی که دادگاه کیفری دو در سطح شهرستان‌ها به جرایم عمومی رسیدگی می‌کند. این ساختار، باعث افزایش کارآمدی و توزیع مناسب کار در سیستم قضایی کشور شده است.

صلاحیت دادگاه کیفری یک و دو چیست؟

دادگاه‌های کیفری بر اساس نوع جرایمی که به آن‌ها ارجاع می‌شود، صلاحیت‌های مختلفی دارند. دادگاه کیفری یک به جرایم سنگین و مهم اختصاص دارد، در حالی که دادگاه کیفری دو به عنوان مرجع عمومی رسیدگی به سایر جرایم فعالیت می‌کند. در ادامه، صلاحیت‌های هر یک از این دادگاه‌ها با جزئیات بررسی می‌شود.

صلاحیت دادگاه کیفری یک

دادگاه کیفری یک که در گذشته تحت عنوان دادگاه کیفری استان شناخته می‌شد، صلاحیت رسیدگی به جرایم سنگین و مهم را بر عهده دارد. این جرایم به دلیل شدت و اهمیت، نیازمند بررسی دقیق و تخصصی‌تر هستند. مواردی که در صلاحیت این دادگاه قرار دارند عبارتند از:

• جرایمی که مجازات آن‌ها سلب حیات است: مانند قتل عمد که مجازات آن اعدام است.
• جرایمی که مجازات آن‌ها قطع عضو است: مانند سرقت حدی یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که دیه آن نصف دیه کامل یا بیشتر باشد.
• جرایمی که مجازات آن‌ها حبس ابد است.
• جرایمی که موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر باشند: مطابق قانون مجازات اسلامی، این مجازات‌ها شامل حبس بیش از 10 سال، جزای نقدی سنگین یا محرومیت‌های طولانی‌ مدت هستند.
• جرایم سیاسی و مطبوعاتی: این جرایم به دلیل ماهیت حساس خود در این دادگاه بررسی می‌شوند.

برای اینکه به طور کامل با جرایمی که در دادگاه کیفری یک رسیدگی می شوند آشنا شوید مقاله جرایمی که در دادگاه کیفری یک رسیدگی می شود را مطالعه نمایید.

صلاحیت دادگاه کیفری دو

در پاسخ به سوال صلاحیت دادگاه کیفری دو چیست باید گفت دادگاه کیفری دو به عنوان مرجع عمومی رسیدگی به جرایم، صلاحیت گسترده‌ای دارد. به طور کلی، این دادگاه به تمامی جرایم رسیدگی می‌کند، مگر آنکه قانون به طور خاص صلاحیت رسیدگی به جرمی را به مرجع دیگری، مانند دادگاه کیفری یک، واگذار کرده باشد. جرایمی که در صلاحیت دادگاه کیفری دو قرار دارند عبارتند از:

• جرایم عمومی و غیرمهم: مانند توهین، تهدید، تخریب، کلاهبرداری، خیانت در امانت و انتقال مال غیر.
• جرایمی با مجازات‌های سبک‌تر: جرایمی که در چارچوب تعزیرات درجه چهار و پایین‌تر قرار می‌گیرند، در این دادگاه رسیدگی می‌شوند.
• تمامی جرایمی که در صلاحیت سایر دادگاه‌ها نیستند: دادگاه کیفری دو به عنوان مرجع عمومی، به جرایمی که صراحتاً در صلاحیت دادگاه کیفری یک یا سایر مراجع نیست، رسیدگی می‌کند

برای اینکه به طور کامل با جرایمی که در دادگاه کیفری دو رسیدگی می شود آشنا شوید مقاله جرایمی که مستقیما در دادگاه کیفری دو رسیدگی می شود را مطالعه نمایید.

صلاحیت دادگاه کیفری یک و دو به صورت دقیق و جزئی در قوانین مشخص شده است. دادگاه کیفری یک با تمرکز بر جرایم سنگین و مهم، نقش ویژه‌ای در رسیدگی به پرونده‌های حساس دارد، در حالی که دادگاه کیفری دو به جرایم عمومی و سبک‌تر رسیدگی می‌کند. این تقسیم‌بندی صلاحیت‌ها، باعث افزایش دقت و کارایی در روند دادرسی قضایی کشور شده است.

تفاوت دادگاه کیفری یک و دو چیست؟

در نظام قضایی ایران، دادگاه‌های کیفری یک و دو به عنوان مراجع قضایی ویژه، از نظر ساختار، محل تشکیل و روند رسیدگی با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. این تفاوت‌ها برای تعیین چارچوب رسیدگی به جرایم مختلف طراحی شده‌اند. در ادامه، جزئیات این تفاوت‌ها بررسی می‌شود.

1. تفاوت صلاحیت دادگاه‌های کیفری یک و دو

همانطور که گفته شد مهم‌ترین تفاوت بین دادگاه‌های کیفری یک و دو، صلاحیت رسیدگی به جرایم است. دادگاه کیفری دو به طور عمومی صلاحیت رسیدگی به کلیه جرایم را دارد، مگر در مواردی که قانون، رسیدگی به برخی جرایم خاص مانند قتل، زنا و جرایم مهم دیگر را به دادگاه کیفری یک اختصاص داده باشد. دادگاه کیفری یک، همانطور که در گذشته تحت عنوان دادگاه کیفری استان شناخته می‌شد، صلاحیت رسیدگی به جرایم سنگین و مهم‌تر مانند قتل، زنا محصنه و سایر جرایم با مجازات‌های سنگین را بر عهده دارد.

2. تفاوت ساختار دادگاه‌های کیفری یک و دو

از نظر ساختار قضائی، تفاوت‌هایی نیز میان این دو دادگاه وجود دارد.

• دادگاه کیفری دو متشکل از یک قاضی یا دادرس است که مسئول رسیدگی ماهوی و صدور رأی در پرونده‌ها می‌باشد.
• اما دادگاه کیفری یک، از یک رئیس (قاضی) و دو دادرس مستشار تشکیل می‌شود. در این دادگاه، جلسه رسیدگی با حضور حداقل دو عضو رسمیت می‌یابد. ریاست دادگاه به عهده مستشاری است که سابقه قضائی بیشتری دارد.

3. تفاوت مقر و محل تشکیل دادگاه‌ها

تفاوت دیگری که میان این دو دادگاه وجود دارد، در مقر و محل تشکیل دادگاه‌ها است:

• دادگاه کیفری یک فقط در مرکز استان‌ها تشکیل می‌شود و در موارد خاص، به تشخیص رئیس قوه قضائیه، ممکن است در حوزه قضائی شهرستان‌ها نیز دایر گردد.
• دادگاه کیفری دو در مقر هر شهرستان تشکیل می‌شود. با توجه به مساحت شهرستان‌ها و تعداد دادسراها، دادگاه کیفری دو ممکن است در هر شهرستان، توسط قوه قضائیه به تناسب نیاز ایجاد شود.

4. تفاوت برگزاری جلسات و حضور دادستان

در دادگاه کیفری دو، جلسات دادگاه با حضور یک قاضی برگزار می‌شود و حضور دادستان یا نماینده وی الزامی نیست، مگر آنکه رئیس دادگاه آن را ضروری تشخیص دهد. این در حالی است که در دادگاه کیفری یک، چون رسیدگی به جرایم سنگین‌تر است، روند جلسات معمولاً با دقت و حضور مقامات قضائی بیشتری انجام می‌شود.

در نهایت، تفاوت‌های میان دادگاه‌های کیفری یک و دو به وضوح نشان‌دهنده تقسیم‌بندی وظایف این دادگاه‌ها در نظام قضائی ایران است. دادگاه کیفری یک با صلاحیت رسیدگی به جرایم سنگین و ساختاری پیچیده‌تر، وظیفه رسیدگی به پرونده‌های مهم و حساس‌تر را بر عهده دارد. در مقابل، دادگاه کیفری دو با ساختار ساده‌تر و صلاحیت رسیدگی به جرایم عمومی، در سطح شهرستان‌ها و با هدف تسریع در دادرسی تشکیل می‌شود.

• بیشتر بخوانید: دادگاه کیفری چند جلسه است

دیگر انواع دادگاه کیفری

اکنون که پاسخ سوال دادگاه کیفری یک و دو چیست را دریافتیم بهتر است با دیگر انواع دادگاه کیفری آشنا شوبم. در کنار دادگاه‌های کیفری یک و دو، نظام قضایی ایران شامل انواع دیگری از دادگاه‌های کیفری تخصصی است که هر یک بر اساس نوع جرم و گروه خاصی از متهمان فعالیت می‌کنند. این دادگاه‌ها شامل دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان، دادگاه نظامی و دادگاه ویژه روحانیت هستند.

1. دادگاه انقلاب

دادگاه انقلاب برای رسیدگی به جرایمی تشکیل شده که علیه امنیت داخلی و خارجی کشور است. بر اساس ماده 303 قانون آیین دادرسی کیفری، این دادگاه صلاحیت رسیدگی به جرایمی همچون محاربه، افساد فی‌الارض، بغی، توهین به مقام بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران و رهبری و تمامی جرایم مرتبط با مواد مخدر را دارد. این دادگاه نقش مهمی در حفاظت از امنیت ملی ایفا می‌کند.

2. دادگاه اطفال و نوجوانان

دادگاه اطفال و نوجوانان برای رسیدگی به جرایم افراد زیر 18 سال تشکیل می‌شود. این دادگاه به صورت تخصصی عمل کرده و تشریفات دادرسی آن با سایر دادگاه‌ها متفاوت است. اگر فرد زیر 18 سال مرتکب جرایمی شود که در صلاحیت دادگاه کیفری یک یا انقلاب است، این جرایم در دادگاه ویژه اطفال و نوجوانان بررسی می‌شود. نکته قابل توجه این است که اگر رسیدگی به جرمی در این دادگاه آغاز شده و فرد در حین رسیدگی به 18 سالگی برسد، رسیدگی همچنان در همین دادگاه ادامه خواهد یافت.

3. دادگاه نظامی

دادگاه نظامی برای رسیدگی به جرایم خاص نظامی که توسط کارکنان نیروهای مسلح انجام می‌شود، تشکیل شده است. این دادگاه به جرایم افسران ارتش، سپاه پاسداران، نیروی انتظامی، کارکنان ستاد کل نیروهای مسلح، وزارت دفاع و وظیفه‌پذیران در حیطه وظایف نظامی و انتظامی‌شان رسیدگی می‌کند. در جرایم عمومی این افراد، دادگاه‌های کیفری یک یا دو صلاحیت دارند.

4. دادگاه ویژه روحانیت

دادگاه ویژه روحانیت صلاحیت رسیدگی به تمامی جرایم عمومی و جرایمی که خلاف شأن روحانیت هستند را داراست. این دادگاه به شکلی متفاوت از سایر دادگاه‌ها عمل کرده و با هدف حفظ شئون و نظم در میان روحانیون تشکیل شده است.

این دادگاه‌های تخصصی، با توجه به حوزه فعالیت خود، تکمیل‌کننده نظام عدالت کیفری کشور هستند و نقش مهمی در مدیریت جرایم خاص و گروه‌های ویژه ایفا می‌کنند.

سخن پایانی

امیدواریم با خواندن این مقاله به خوبی متوجه شده باشید که دادگاه کیفری یک و دو چیست؟ دادگاه‌های کیفری یک و دو به عنوان ارکان اصلی سیستم قضایی کشور، نقش مهمی در رسیدگی به انواع مختلف جرایم دارند. دادگاه کیفری یک به جرایم سنگین و حساس مانند قتل، زنا محصنه، جرایم با مجازات قطع عضو، حبس ابد و جرایم سیاسی و مطبوعاتی رسیدگی می‌کند. این دادگاه، که متشکل از یک رئیس و دو دادرس مستشار است، صلاحیت رسیدگی به جرایم با مجازات‌های شدیدتر را دارد و آرای آن قابل اعتراض در دیوان عالی کشور است.

از سوی دیگر، دادگاه کیفری دو به عنوان مرجع عمومی، صلاحیت رسیدگی به اکثر جرایم عمومی و کم‌اهمیت‌تر را داراست. این دادگاه، که معمولاً با حضور یک قاضی تشکیل می‌شود، به پرونده‌هایی مانند کلاهبرداری، توهین، تخریب و سایر جرایم با مجازات‌های سبک‌تر رسیدگی می‌کند. تفاوت اصلی این دادگاه با دادگاه کیفری یک در حجم جرایم و نوع رسیدگی است.

با توجه به تقسیم‌کاری که بین دادگاه‌های کیفری یک و دو وجود دارد، این ساختار موجب تسریع در روند رسیدگی به پرونده‌ها و تخصصی‌تر شدن دادرسی‌ها در زمینه‌های مختلف می‌شود. علاوه بر این، سایر دادگاه‌های تخصصی مانند دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه نظامی، صلاحیت رسیدگی به جرایم خاص را بر عهده دارند که این امر به تکمیل ساختار قضایی و رسیدگی دقیق‌تر به انواع جرایم کمک می‌کند.