قرار اناطه کیفری چیست؟ نحوه اعتراض و نکات آن

اناطه به معنای منوط کردن یا وابسته کردن است و در نظام قضائی به حالتی اطلاق می‌شود که رسیدگی به یک پرونده به نتیجه موضوعی دیگر وابسته باشد. قرار اناطه کیفری، یکی از انواع قرارهای قضائی است که در شرایطی صادر می‌شود که اثبات مجرمیت یا ادامه دادرسی در یک پرونده کیفری نیازمند بررسی موضوعی باشد که در صلاحیت دادگاه یا مرجع دیگری است. این قرار می‌تواند توسط بازپرس، دادیار یا قاضی دادگاه صادر شود و معمولاً به توقف موقت رسیدگی تا تعیین تکلیف موضوع وابسته منجر می‌شود. صدور این قرار، قابل اعتراض است و بر اساس ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری، شاکی می‌تواند در مهلت قانونی مشخص به آن اعتراض کرده و مرجع صالح، اعتراض را بررسی خواهد کرد.

اعتراض به این قرار فرآیند قانونی پیچیده ای دارد. برای اینکه بتوانید به درستی به این قرار اعتراض نمایید بهتر است از وکیل کیفری کمک بگیرید.

• منظور از قرار اناطه کیفری چیست؟
• مفهوم لغوی و حقوقی اناطه
• نمونه‌ای از قرار اناطه کیفری
• ماده قرار اناطه کیفری در آیین دادرسی کیفری
• شرایط صدور قرار اناطه کیفری
• نکات مهم درباره قرار اناطه کیفری
• ماده قرار اناطه در آیین دادرسی مدنی
• قرار اناطه در کجا و توسط چه کسی صادر می شود؟
• قرار اناطه کیفری قابل اعتراض است؟

با وکالت 24 همراه باشید تا تمامی موارد بالا را به صورت کامل بررسی کنیم.

منظور از قرار اناطه کیفری چیست؟

قرار اناطه کیفری یکی از قرارهای صادره از مراجع قضائی است که در زمان رسیدگی به پرونده‌های کیفری به کار می‌رود. این قرار به معنای توقف موقت رسیدگی به پرونده اصلی و موکول کردن آن به اثبات موضوعی است که صلاحیت رسیدگی به آن از نظر قانونی بر عهده دادگاه دیگری است. به عبارت دیگر، زمانی که در جریان رسیدگی به یک پرونده کیفری، موضوعی حقوقی یا غیر کیفری مطرح می‌شود که به نحوی با موضوع کیفری پرونده ارتباط دارد، اما دادگاه کیفری صلاحیت رسیدگی به آن را ندارد، باید قرار اناطه صادر شود.

قرار اناطه در صورتی صادر می‌شود که رسیدگی به یک موضوع، مستلزم بررسی یا اثبات یک امر باشد که صلاحیت رسیدگی به آن در دادگاه دیگری است. این قرار به دادگاه اجازه می‌دهد که رسیدگی به پرونده را به طور موقت متوقف کند و در انتظار تصمیم دادگاه صالح قرار گیرد. پس از صدور قرار اناطه، ذی‌نفع پرونده باید ظرف مدت زمانی معین، موضوع را در دادگاه صالح مطرح کند و نتیجه آن را به دادگاه کیفری اعلام کند. سپس دادگاه کیفری می‌تواند رسیدگی به پرونده را ادامه دهد.

مفهوم لغوی و حقوقی اناطه

در لغت، واژه “اناطه” به معنای منوط کردن یا موکول کردن به امر دیگری است. در زمینه حقوقی، قرار اناطه به این معناست که رسیدگی به یک موضوع در دادگاه، به اثبات یا بررسی یک موضوع دیگر بستگی دارد که در صلاحیت دادگاه دیگری قرار دارد. این قرار به دادگاه این امکان را می‌دهد که رسیدگی به پرونده را متوقف کند تا در دادگاه صالح دیگر، نتیجه رسیدگی به موضوع مورد نظر مشخص شود.

نمونه‌ای از قرار اناطه کیفری

فرض کنید که یک دادگاه کیفری در حال رسیدگی به دعوای رابطه نا مشروع است. در حین رسیدگی، یکی از طرفین دعوی ادعا می‌کند که متهم و شاکی زوجیت قانونی دارند و رابطه آن‌ها مشروع است. از آنجایی که دادگاه کیفری صلاحیت رسیدگی به مسائل خانواده و اثبات زوجیت را ندارد، در این مرحله قرار اناطه صادر می‌شود و طرفین دعوی ملزم به مطرح کردن موضوع زوجیت در دادگاه خانواده می‌شوند. دادگاه کیفری پس از دریافت نتیجه از دادگاه خانواده، ادامه رسیدگی به پرونده کیفری را از سر می‌گیرد.

ماده قرار اناطه کیفری در آیین دادرسی کیفری

این قرار یکی از مفاهیم مهم در فرآیند رسیدگی به پرونده‌های کیفری است که در قانون آیین دادرسی کیفری به‌طور خاص مطرح شده است. همانطور که در بالا گفته شد این قرار زمانی صادر می‌شود که رسیدگی به یک موضوع خاص در یک پرونده کیفری نیازمند اثبات موضوعی باشد که رسیدگی به آن از صلاحیت دادگاه کیفری خارج است و به دادگاه حقوقی مربوط می‌شود.

ماده 21 قانون آیین دادرسی کیفری به‌ طور واضح مفهوم قرار اناطه کیفری را توضیح داده است. بر اساس این ماده، هرگاه احراز مجرميت متهم منوط به اثبات موضوعاتی باشد که رسیدگی به آن‌ها در صلاحیت دادگاه کیفری نیست و در صلاحیت دادگاه حقوقی است، دادگاه یا دادسرا با صدور قرار اناطه، پرونده را به طور موقت بایگانی کرده و تا زمانی که رای قطعی از دادگاه صالح صادر شود، رسیدگی به پرونده کیفری متوقف می‌شود. این ماده همچنین تعیین کرده که ذی‌نفع پرونده باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ قرار اناطه، به دادگاه صالح مراجعه کرده و نتیجه رسیدگی را به دادگاه کیفری اعلام کند.

شرایط صدور قرار اناطه کیفری

بر اساس این ماده، صدور قرار اناطه کیفری تنها در شرایط خاصی ممکن است:

• وجود یک مسئله حقوقی مرتبط با پرونده کیفری: احراز مجرمیت متهم باید به اثبات یک امر حقوقی وابسته باشد که خارج از صلاحیت دادگاه کیفری است.
• صلاحیت مرجع غیرکیفری برای رسیدگی به مسئله حقوقی: موضوع موردنظر باید در صلاحیت دادگاه حقوقی یا مرجعی غیرکیفری باشد.
• ارتباط مستقیم موضوع حقوقی با پرونده کیفری: مسئله حقوقی باید به نحوی باشد که نتیجه رسیدگی به آن در سرنوشت پرونده کیفری مؤثر باشد.

نکات مهم درباره قرار اناطه کیفری

• مهلت یک ماهه: پس از صدور این قرار، ذی‌نفع باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ قرار به دادگاه صالح مراجعه کرده و نتیجه را به دادگاه کیفری اعلام کند.
• موقت بودن تعلیق رسیدگی: رسیدگی به پرونده کیفری تا صدور رای قطعی از مرجع صالح متوقف می‌شود. این تعلیق موقت است و پس از دریافت نتیجه از دادگاه صالح، دادگاه کیفری می‌تواند به پرونده ادامه دهد.
• عدم ارائه گواهی: اگر ذی‌نفع در مهلت مقرر به دادگاه صالح مراجعه نکند و گواهی لازم را ارائه ندهد، دادگاه کیفری به رسیدگی ادامه می‌دهد و تصمیم مقتضی اتخاذ می‌کند.
• موضوع اختلاف: اختلاف میان شاکی و متهم باید در رابطه با اموال غیرمنقول باشد و شامل اموال منقول نمی‌شود.
• بررسی توسط دادستان: اگر قرار اناطه توسط بازپرس صادر شود، لازم است ظرف سه روز برای تأیید یا اعلام نظر به دادستان ارسال شود.
• مرور زمان: مدت بایگانی پرونده در زمان اناطه جزو مرور زمان محاسبه نمی گردد.

ماده قرار اناطه در آیین دادرسی مدنی

قرار اناطه در آیین دادرسی مدنی به وضعیتی اشاره دارد که دادگاه رسیدگی به دعوای حقوقی را به دلیل نیاز به اثبات موضوعی مرتبط که در صلاحیت دادگاه دیگری است، متوقف می‌کند. مطابق ماده ۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه اثبات یک ادعا برای پیشبرد پرونده اصلی ضروری باشد، اما رسیدگی به آن موضوع در صلاحیت دادگاه رسیدگی‌ کننده نباشد، دادگاه می‌تواند با صدور قرار اناطه، ادامه دادرسی را به نتیجه رسیدگی دادگاه صالح موکول کند.

پس از صدور قرار اناطه، خواهان موظف است ظرف یک ماه موضوع را در دادگاه صالح مطرح کرده و رسید آن را به دادگاه رسیدگی‌ کننده ارائه دهد. در صورتی که خواهان در این مدت اقدام نکند یا گواهی لازم را ارائه ندهد، دادگاه می‌تواند قرار رد دعوا صادر کند. البته در این شرایط، خواهان همچنان می‌تواند پس از اثبات موضوع در دادگاه صالح، مجدداً اقامه دعوا نماید.

این قرار در دعاوی حقوقی زمانی صادر می‌شود که اثبات موضوع مرتبط برای ادامه رسیدگی ضروری باشد، اما در حوزه صلاحیت مرجع قضائی دیگری قرار گیرد.

قرار اناطه در کجا و توسط چه کسی صادر می شود؟

قرار اناطه یکی از ابزارهای قانونی در فرآیند دادرسی است که در موارد خاص توسط مقامات قضائی صادر می‌شود. این قرار تنها توسط دادگاه یا مراجع تحقیقاتی (مانند بازپرس یا دادیار) صادر شده و طرفین دعوا نمی‌توانند درخواست صدور آن را به دادگاه ارائه دهند.

1. صدور قرار اناطه توسط بازپرس

مطابق ماده ۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری، بازپرس یکی از مقامات مجاز به صدور قرار اناطه است. در این موارد، قرار اناطه صادره باید ظرف سه روز توسط دادستان تأیید شود. اگر بین بازپرس و دادستان در مورد صدور این قرار اختلافی ایجاد شود، دادگاه مسئول رسیدگی به اختلاف خواهد بود.

2. صدور قرار اناطه توسط دادیار

دادیار نیز می‌تواند در جریان تحقیقات مقدماتی اقدام به صدور قرار اناطه کند. با این حال، تمامی اقدامات دادیار باید با تأیید دادستان همراه باشد. از آنجا که دادیار موظف به رعایت نظرات دادستان است، احتمال بروز اختلاف در این مورد وجود ندارد.

3. صدور قرار اناطه توسط دادگاه

در برخی موارد، مانند جرایم کیفری درجه هفت و هشت یا جرایمی که منافی عفت محسوب می‌شوند (مانند جرایم رابطه نامشروع یا سایر جرایم جنسی)، رسیدگی مستقیم در دادگاه صورت می‌گیرد. در چنین شرایطی، خود قاضی دادگاه می‌تواند اقدام به صدور قرار اناطه کند.

قرار اناطه کیفری قابل اعتراض است؟

قرار اناطه کیفری یکی از قرارهایی است که در جریان دادرسی صادر می‌شود و در شرایط خاص قابلیت اعتراض دارد. بر اساس ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری، قرارهای صادره توسط بازپرس، از جمله قرار اناطه، قابل اعتراض است. طبق این ماده، شاکی می‌تواند نسبت به قرار اناطه صادره توسط بازپرس، به دادگاه صالح اعتراض کند. مهلت اعتراض برای افراد مقیم ایران ده روز و برای افراد مقیم خارج از کشور یک ماه از تاریخ ابلاغ قرار است.

مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض به این قرار، همان دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم است. برای مثال، اگر جرم موردنظر جزو جرایمی که در دادگاه کیفری دو بررسی می شود باشد، اعتراض به قرار اناطه نیز در دادگاه کیفری دو بررسی خواهد شد.

مرجع رسیدگی به اعتراض بستگی به شرایط پرونده دارد. اگر قرار اناطه در جریان تحقیقات مقدماتی توسط دادگاه صادر شده باشد، دادگاه تجدیدنظر استان مرجع رسیدگی خواهد بود. اما اگر این قرار در جریان دادرسی صادر شود، بسته به موضوع پرونده، مرجع رسیدگی می‌تواند دادگاه تجدیدنظر استان یا دیوان عالی کشور باشد.

سخن پایانی

قرار اناطه کیفری یکی از ابزارهای قانونی در نظام قضائی است که زمانی صادر می‌شود که رسیدگی به یک پرونده کیفری منوط به اثبات موضوعی باشد که در صلاحیت مرجع قضائی دیگری قرار دارد. این قرار می‌تواند توسط بازپرس، دادیار یا قاضی دادگاه صادر شود و به توقف موقت دادرسی منجر شود تا موضوع مرتبط در مرجع صالح تعیین تکلیف شود.

بر اساس ماده ۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری، صدور این قرار معمولاً در پرونده‌هایی رخ می‌دهد که احراز مجرمیت متهم وابسته به اثبات موضوعی حقوقی باشد. برای مثال، در پرونده‌ای مربوط به رابطه نامشروع، اگر ادعای زوجیت مطرح شود، دادگاه کیفری صلاحیت بررسی این موضوع را ندارد و قرار اناطه صادر می‌کند تا موضوع در دادگاه خانواده بررسی شود.

قرار اناطه قابل اعتراض است و بر اساس ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری، شاکی می‌تواند ظرف ۱۰ روز (برای افراد مقیم ایران) یا یک ماه (برای افراد مقیم خارج از کشور) به آن اعتراض کند. مرجع رسیدگی به اعتراض بسته به مقام صادرکننده و مرحله دادرسی، ممکن است دادگاه تجدیدنظر استان یا دیوان عالی کشور باشد.

سوالات متداول