موانع ارث : 6 عامل محرومیت از ارث در قانون ایران

ارث به معنای انتقال حقوق مالی و دارایی‌های فرد فوت شده به وراث قانونی او است. هر فرد پس از مرگ، دارایی‌هایش به وراث قانونی منتقل می‌شود مگر اینکه موانعی برای این انتقال وجود داشته باشد. موانع ارث شامل شرایطی هستند که مانع از ارث بردن فرد از متوفی می‌شوند. این موانع عبارتند از: قتل مورث، کفر، لعان، نسب نامشروع، جنین، غایب مفقودالاثر و حجب.

در این موارد، فردی که مشمول این موانع است، از ارث بری محروم می‌شود. در صورتی که مانعی برای ارث وجود نداشته باشد، فرد فوت شده از طریق وصیت نامه، می‌تواند فقط برای یک سوم اموال خود تصمیم بگیرد و آن را به دیگران منتقل کند.

اگر می خواهید مشکلات مرتبط با ارث را به بهترین شکل حل کنید بهتر است از یک وکیل ارث کمک بگیرید.

• موانع ارث به چه معناست؟
• لیست موانع ارث در قانون مدنی
  قتل مورث
  کفر
  لعان
  نسب نامشروع
  جنین
  غایب مفقودالاثر
  حجب
• محرومیت از ارث چیست؟
• سخن پایانی

برای بررسی موارد بالا با وکالت 24 همراه باشید.

موانع ارث به چه معناست؟

موانع ارث، شرایطی هستند که طبق قانون مدنی مانع ارث بری فرد از متوفی می‌شوند. در صورتی که یکی از این موانع در میان باشد، وارث نمی‌تواند از متوفی ارث ببرد. موانع ارث شامل مواردی مانند قتل مورث، کفر، لعان، نسب نامشروع، جنین و غایب مفقودالاثر است. علاوه بر این، حجب نیز به عنوان یکی از موانع مطرح است که به دو نوع حجب حرمان و حجب نقصان تقسیم می‌شود. در حجب حرمان، فرد به طور کلی از ارث محروم می‌شود، در حالی که در حجب نقصان، سهم ارث فرد کاهش می‌یابد.

در هر یک از این موارد، قانون مدنی مشخص کرده که چه زمانی و در چه شرایطی فرد از ارث بری محروم می شود.. موانع ارث به این دلیل اهمیت دارند که تعیین می‌کنند که در چه شرایطی فرد می‌تواند یا نمی‌تواند از اموال متوفی بهره‌مند شود.

لیست موانع ارث در قانون مدنی

موانع ارث در قانون مدنی نقش مهمی در تعیین اینکه چه کسی از متوفی ارث می‌برد و چه کسی از آن محروم می‌شود، ایفا می‌کنند. این موانع ممکن است به دلیل مشکلات قانونی یا شرایط خاص در روابط فرد با متوفی ایجاد شوند. بنابراین، در هر پرونده ارثی ضروری است که این موانع به دقت بررسی شوند تا وضعیت ارث بری هر فرد به درستی مشخص شود. ما در اینجا یک لیست آماده کرده ایم تا با دلایل محروم شدن از ارث آشنا شوید.

قتل مورث

طبق ماده 880 قانون مدنی، قتل مورث از موانع ارث محسوب می‌شود. بدین معنا که کسی که عمداً مورث خود را بکشد، از ارث او محروم می‌شود. این قتل می‌تواند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم صورت گیرد. به عبارت دیگر، فرد ممکن است خود مستقیماً قتل را انجام دهد یا به گونه‌ای آن را موجب شود، مانند ارائه شهادت نادرست که به اعدام مورث منجر شود. در این خصوص، قتل باید عمدی باشد؛ قتل‌های شبه عمد یا خطای محض، مانع ارث نخواهند شد.

همچنین مطابق با ماده 881 قانون مدنی قتل باید نامشروع باشد. به این معنی که اگر قتل به حکم قانون یا در دفاع مشروع صورت گیرد، از ارث محرومیتی ایجاد نخواهد کرد. برای مثال، اگر فردی در اجرای حکم اعدام یا دفاع از خود مرتکب قتل شود، از ارث محروم نمی‌شود. در مواردی که قتل در دفاع از نفس، مال یا ناموس انجام گیرد، مطابق ماده 156 قانون مجازات اسلامی چنین قتلی مجازات ندارد و مانع ارث نمی‌شود. در نهایت، اگر قتل به دلیل قصاص، جهاد یا دفاع مشروع باشد، فرد از ارث محروم نخواهد شد.

قاتل مورث علاوه بر اینکه از ارث محروم می شود مجازات هم می شود. برای اطلاع از مجازات قتل عمد بر روی لینک کلیک کنید.

کفر

کفر یکی از موانع ارث در قانون مدنی است. طبق ماده 881 مکرر، کافر از مسلمان ارث نمی‌برد، حتی اگر از لحاظ درجه یا طبقه مقدم بر مسلمان باشد. این بدان معناست که اگر متوفی مسلمان باشد و یکی از وارثان کافر، ارث به او تعلق نخواهد گرفت. همچنین اگر متوفی کافر باشد و وارث مسلمان داشته باشد، ارث به کافر نخواهد رسید. ملاک تاثیر کفر بر ارث، زمان فوت مورث است؛ یعنی وضعیت وارث در زمان مرگ فرد تعیین‌کننده است.

چنانچه میراث نیاز به تقسیم نداشته باشد، مانند زمانی که وارث تنها یک فرزند کافر باشد، اموال متوفی مسلمان به امام تعلق می‌گیرد. اما اگر متوفی کافر باشد و وارث مسلمان نداشته باشد، اموال او به امام نمی‌رسد.

لعان

لعان طبق ماده 882 قانون مدنی، یکی از موانع ارث است. زمانی لعان رخ می‌دهد که مردی به همسر خود نسبت زنا دهد و انتساب فرزند به خود را انکار کند. در این شرایط، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند. همچنین فرزندی که انتساب او به پدر انکار شده، از پدر و اجداد پدری ارث نمی‌برد و پدر نیز از او ارث نمی‌برد. با این حال، فرزند از مادر و اجداد مادری خود ارث می‌برد و آن‌ها نیز از فرزند ارث خواهند برد.

اگر پدر از لعان رجوع کند، فرزند از پدر ارث می‌برد، اما پدر همچنان از فرزند ارث نمی‌برد. در صورتی که مردی رابطه فرزند و پدری را انکار کرده باشد، حتی اگر بعدها این رابطه را بپذیرد، همچنان از فرزند ارث نخواهد برد. این در حالی است که فرزند از پدر ارث می‌برد. بنابراین، لعان باعث قطع رابطه ارثی میان مرد و فرزند می‌شود، اما ارتباط ارثی فرزند با مادر و خویشاوندان مادری برقرار می‌ماند.

نسب نامشروع

نسب نامشروع به فرزندی اطلاق می‌شود که از رابطه زنا به دنیا آمده باشد. طبق ماده 884 قانون مدنی، این فرزند از پدر و مادر خود ارث نمی‌برد و بالعکس، پدر و مادر نیز از فرزند متولد از زنا ارث نخواهند برد. به عبارت دیگر، رابطه ارثی میان فرزند و والدین زناکار به رسمیت شناخته نمی‌شود.

حتی اگر فرزند از لحاظ بیولوژیکی فرزند آن‌ها باشد، چون رابطه قانونی و مشروعی میان آن‌ها وجود ندارد، ارثی میانشان تقسیم نمی‌شود. این موضوع به طور مشخص در قانون آمده است که فرزند متولد از زنااز پدر، مادر و از اقوام آنان ارث نمی‌برد. بنابراین، نسب نامشروع مانع انتقال ارث در این نوع روابط خانوادگی است. به این ترتیب، قانون مدنی ایران از نظر حقوقی، هیچ حقی برای فرزند زناکار نسبت به والدین یا اقوام آنان قائل نمی‌شود.

جنین

جنین یکی از موانع ارث در قانون مدنی است. طبق ماده 878، اگر در هنگام فوت مورث جنینی وجود داشته باشد، تقسیم ارث به تعویق می‌افتد تا وضعیت جنین مشخص شود. جنین تنها در صورتی از ارث بهره‌مند می‌شود که نطفه او در زمان فوت مورث تشکیل شده و پس از تولد زنده باشد. در صورتی که جنین از ارث سایر وراث مانع نباشد، سهم ارث او به اندازه دو پسر از همان طبقه در نظر گرفته می‌شود و این سهم برای او کنار گذاشته می‌شود تا وضعیت جنین مشخص گردد.

اگر جنین زنده به دنیا نیاید، از ارث محروم خواهد بود. بنابراین، ارث جنین در شرایط خاصی تعیین می‌شود و تا زمانی که وضعیت او روشن نشده باشد، تقسیم ارث میان سایر وراث به تعویق می‌افتد.

غایب مفقودالاثر

غایب مفقودالاثر از جمله مواردی است که در تقسیم ارث باید به طور ویژه در نظر گرفته شود. مطابق ماده 879 قانون مدنی، اگر در میان وراث، غایب مفقودالاثری وجود داشته باشد سهم او کنار گذاشته می‌شود تا وضعیت او مشخص شود. اگر اثبات شود که غایب پیش از فوت مورث از دنیا رفته، سهم او میان سایر وراث تقسیم خواهد شد. اما اگر مشخص شود که غایب زنده بوده یا فوت او پس از مورث رخ داده، سهم ارث به خود او یا وراثش تعلق می‌گیرد.

تا زمانی که وضعیت غایب مشخص نشود، اموال به نام او باقی می‌ماند و امکان تصرف در آن‌ها وجود ندارد. اگر مدت طولانی از غیبت گذشته و هیچ اطلاعی از غایب حاصل نشود، دادگاه ممکن است پس از گذر مدت طبیعی عمر، حکم به فوت او دهد. در این مدت، غایب از وراث خود ارث می‌برد و اموال اضافه شده به دارایی او پس از اثبات مرگ میان وراثش تقسیم می‌شود.

همانطور که می دانید سهم ارث برای فرزند فوت شده در نظر گرفته نمی شود. برای کسب اطلاعات بیشتر بر روی لینک کلیک کنید.

حجب

حجب به معنای محرومیت از ارث به طور کامل یا جزئی است. این محرومیت به دو نوع حجب حرمان و حجب نقصان تقسیم می‌شود. در حجب حرمان، اگر وارثی در طبقه نزدیک‌تر به میت وجود داشته باشد، وارثان دورتر از ارث محروم می‌شوند. به عنوان مثال، اگر فرزند یا والدین میت وجود داشته باشند، وراث طبقه دوم مانند برادران و اجداد نمی‌توانند از ارث میت بهره‌مند شوند. همچنین طبقه دوم نیز مانع ارث بردن طبقه سوم (مانند عمو و دایی) می‌شود.

در حجب نقصان، وجود وارثی در طبقه نزدیک‌تر باعث کاهش سهم وارثان طبقه بالاتر می‌شود. برای مثال، اگر فرزند یا فرزند فرزند میت وجود داشته باشد، سهم پدر و مادر از یک سوم به یک ششم کاهش می‌یابد. همچنین وجود فرزند باعث می‌شود که سهم شوهر از نصف به یک چهارم و سهم زن از یک چهارم به یک هشتم کاهش یابد. در برخی شرایط، برادران و خواهران میت می‌توانند سهم مادر را از یک سوم به یک ششم کاهش دهند.

• بیشتر بخوانید: حاجب در ارث یعنی چه

حقوق متوفی نیز یکی از اموال اوست که به وراث منتقل می‌شود. برای اطلاع از اینکه حقوق متوفی به کدام وراث می‌رسد، بر روی لینک کلیک کنید.

محرومیت از ارث چیست؟

مفهوم دیگری از محرومیت نیز وجود دارد که در آن مورث قصد دارد برخی از ورثه را از ارث محروم کند. این اقدام به طور کلی غیرممکن است. هیچ فردی نمی‌تواند ورثه را به طور کامل از ارث خود محروم کند. هر فرد در دوران حیات خود می‌تواند اموال خود را به هر شکل که بخواهد منتقل کند؛ اما پس از فوت، تنها در قالب وصیت امکان تنظیم خواسته‌ها وجود دارد.

وصیت تنها برای یک سوم اموال نافذ است و ورثه نمی‌توانند از سهم قانونی خود محروم شوند. اگر مورث بخواهد از طریق وصیت ورثه را از ارث محروم کند، تنها یک سوم اموال قابل تغییر است و بیشتر از آن نمی‌تواند به نفع کسی منتقل شود. بنابراین محروم کردن یکی از وراث از ارث از طریق وصیت تنها برای یک سوم اموال قابل انجام خواهد بود.

سخن پایانی

موانع ارث به شرایطی اطلاق می‌شود که باعث محرومیت از دریافت سهم ارث می‌شود. این موانع در قانون مدنی شامل مواردی چون قتل مورث توسط وارث، کفر، لعان، نسب نامشروع، جنین، غایب مفقودالاثر و حجب هستند. در این موارد، فردی که مشمول این موانع باشد، از ارث بری از متوفی محروم می‌شود.

به عنوان مثال، اگر کسی مورث خود را عمداً بکشد، از ارث او محروم می‌شود، یا اگر فردی کافر باشد، از ارث بردن از مسلمانی که فوت کرده است، جلوگیری می‌شود. همچنین، اگر جنینی وجود داشته باشد، تقسیم ارث تا زمان مشخص شدن وضعیت او به تعویق می‌افتد.

در صورت غیبت مفقودالاثر یک وارث، سهم او تا تعیین وضعیت به تعویق می‌افتد. حجب نیز به معنای محرومیت جزئی یا کلی وارث از ارث است، که بر اساس وجود وارث نزدیک‌تر یا دورتر به وجود می‌آید. این شرایط به دقت در تقسیم ارث لحاظ می‌شود تا حقوق هر وارث به درستی رعایت گردد.

اگر در تهران سکونت دارید پیشنهاد می کنیم با وکیل ارث و میراث در تهران مشورت کنید.