تصرف ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث: قوانین، مجازات و نحوه شکایت

ملک مشاع به ملکی گفته می‌شود که مالکیت آن به صورت مشترک بین دو یا چند نفر تقسیم شده باشد. در چنین املاکی، تصرف غیرقانونی می‌تواند توسط شریک یا شخص ثالث رخ دهد. تصرف ملک مشاع توسط شریک، جرم کیفری محسوب نشده و از طریق دادگاه حقوقی قابل پیگیری است، اما تصرف ملک مشاع توسط شخص ثالث جرم است و می‌توان با شکواییه کیفری آن را دنبال کرد. در ادامه، نکات حقوقی و نحوه شکایت از تصرف ملک مشاع بررسی می‌شود.

برای موفقیت در این پرونده پیشنهاد می کنم از یک وکیل ملکی کمک بگیرید. ما برای شما لیستی از بهترین وکلای ملکی تهران آماده کرده ایم. برای آشنایی با بهترین وکیل های ملکی تهران بر روی لینک کلیک کنید.

در این مقاله به موضوعات زیر پرداخته شده است:

• منظور از تصرف ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث چیست؟ عدوانی است یا غیر عدوانی؟
• وضعیت حقوقی تصرف ملک مشاع توسط شریک
• جرم تصرف ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث
• رای وحدت رویه دیوان عالی کشور درباره تصرف ملک مشاع
• مجازات تصرف ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث
• نحوه شکایت از دعوای تصرف ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث

برای بررسی کامل تصرف عدوانی ملک مشاع با وکالت 24 همراه باشید.

منظور از تصرف ملک مشاع چیست؟ عدوانی است یا غیرعدوانی؟

تصرف ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث به حالتی اشاره دارد که یکی از شرکا یا حتی شخص ثالث، بدون رضایت سایر شرکا، اقدام به بهره‌برداری یا تصرف بخشی از مال مشاع نماید. همانطور که در بالا گفته شد ملک مشاع، به ملکی گفته می‌شود که مالکیت آن بین دو یا چند نفر مشترک باشد، مانند اموالی که از طریق ارث یا خرید مشترک به چند نفر تعلق می‌گیرد. در چنین مواردی، هر یک از شرکا حق استفاده از کل ملک را دارند، اما هیچ‌کس نمی‌تواند بدون رضایت دیگران، تصرف انحصاری در آن داشته باشد.

تصرف عدوانی ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث زمانی رخ می‌دهد که شخصی با زور یا بدون اجازه قانونی، مانع تصرف قانونی سایر مالکین شود. این تصرف ممکن است توسط یکی از شرکا یا شخص ثالث صورت گیرد. به‌طور مثال، اگر یکی از شرکا بخشی از ملک مشاع را تصرف کرده و اجازه بهره‌برداری از آن را به سایرین ندهد، این عمل تصرف عدوانی محسوب می‌شود.

از سوی دیگر، اگر تصرف با رضایت اولیه شرکا انجام شود ولی پس از مدتی بدون اجازه ادامه پیدا کند، باز هم می‌تواند مصداق تصرف غیرقانونی باشد. در هر دو حالت، شکایت و پیگیری قانونی از طریق مراجع قضایی امکان‌پذیر است.

وضعیت حقوقی تصرف ملک مشاع توسط شریک

تصرفات حقوقی در ملک مشاع به معنای انجام معاملات یا اعمال حقوقی بر سهم مشاع است و در دو حالت مطرح می‌شود:

تصرف در ملک مشاع توسط شریک (از سهم خود)

طبق ماده 583 قانون مدنی، هر یک از شرکا می‌توانند بدون رضایت سایرین، سهم خود را به طور کامل یا جزئی به شخص ثالثی منتقل کنند. این تصرف می‌تواند ناقل عین (مانند فروش) یا ناقل منفعت (مانند اجاره) باشد. از آنجا که تصرفات حقوقی ارتباط مستقیمی با تصرفات مادی ندارد، شرکا در سهم خود آزادی کامل دارند و نیازی به رضایت دیگران نیست. حتی اگر انتقال سهم به چندین نفر باعث افزایش تعداد شرکا شود، این امر قانونی و معتبر خواهد بود.

تصرف در ملک مشاع توسط شریک (از سهم سایر شرکا)

براساس ماده 581 قانون مدنی، تصرف یکی از شرکا در ملک مشاع، چنانچه مربوط به سهم سایر شرکا باشد و بدون اجازه آن‌ها انجام شود، فضولی محسوب می‌شود و برای اعتبار یافتن نیازمند تایید سایر شرکا است. این تصرفات که شامل حقوق و سهم دیگران در ملک مشاع است، تابع مقررات معاملات فضولی خواهد بود و بدون رضایت، غیرنافذ است. این ماده تصریح می‌کند که هر گونه تصرف در اموال مشاع، اگر بدون اذن یا فراتر از حدود اذن صورت گیرد، از نظر حقوقی فضولی به شمار می‌رود.

به طور کلی، تصرفات حقوقی در ملک مشاع باید با دقت و رعایت قوانین صورت گیرد تا از ایجاد اختلافات بین شرکا جلوگیری شود.

جرم تصرف ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث

بر اساس قوانین و رویه قضایی ایران، برخورد با تصرف ملک مشاع بستگی به این دارد که متصرف شریک ملک باشد یا شخص ثالث. در ادامه، جزئیات مربوط به هر کدام بررسی می‌شود.

جرم تصرف ملک مشاع توسط شریک

تصرف ملک مشاع توسط یکی از شرکا، طبق قوانین ایران، جرم کیفری محسوب نمی‌شود. بر اساس رای وحدت رویه دیوان عالی کشور، چنین تصرفی به دلیل اینکه شریک مالک بخشی از ملک است، از شمول جرایم کیفری خارج بوده و تنها می‌توان از طریق حقوقی آن را پیگیری کرد.

در این موارد، شرکای دیگر می‌توانند با ارائه دادخواست حقوقی، درخواست رفع تصرف و بازگرداندن وضعیت ملک به حالت اولیه را مطرح کنند. این نوع تصرف فضولی محسوب می‌شود و برای قانونی شدن آن، به اجازه سایر شرکا نیاز دارد.

جرم تصرف عدوانی ملک مشاع توسط شخص ثالث

اگر شخصی غیر از شرکای ملک مشاع، اقدام به تصرف در ملک نماید، این عمل جرم کیفری است. طبق قانون مجازات اسلامی، چنین اقدامی به عنوان جرم تصرف عدوانی شناخته شده و می‌تواند با مجازات حبس از 15 روز تا 6 ماه همراه باشد.

در این حالت، هر یک از شرکا می‌توانند با ارائه شکواییه به مراجع کیفری، علیه متصرف شکایت کنند. حتی اگر سند رسمی نداشته باشند، امکان شکایت با سند عادی نیز وجود دارد، مگر اینکه متصرف بتواند با ارائه اسناد معتبر از خود دفاع کند.

در مجموع در تصرف ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث، تصرف عدوانی توسط شخص ثالث جرم محسوب می‌شود، در حالی که تصرف شریک تنها از طریق حقوقی قابل پیگیری است.

رای وحدت رویه دیوان عالی کشور درباره تصرف ملک مشاع

رأی وحدت رویه شماره 618 دیوان عالی کشور، مصوب سال 1376، تصریح می‌کند که تصرف عدوانی در ملک مشاع توسط یکی از شرکا، فاقد وصف کیفری است. بر اساس این رأی، اگر یکی از شرکا بدون اذن سایرین اقدام به تصرف در مال مشاع کند، هرچند چنین تصرفی قانونی نیست، اما جرم کیفری محسوب نمی‌شود و نمی‌توان شریک را به جرم تصرف عدوانی مجازات کرد.

این رای همچنین بر تفاوت میان تصرف عدوانی توسط شخص ثالث و شریک تأکید دارد. در حالی که تصرف عدوانی شخص ثالث در ملک مشاع جرم کیفری است و می‌توان علیه او شکایت کرد، اختلافات ناشی از تصرفات شرکا در ملک مشاع باید از طریق دعاوی حقوقی حل شود. این رای وحدت رویه، به ویژه در موارد ارث که نوعی شراکت قهری میان ورثه ایجاد می‌شود، اهمیت دارد و از طرح دعاوی کیفری ناحق میان ورثه جلوگیری می‌کند.

رای وحدت رویه دیوان عالی کشور در خصوص تصرف ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث، نقش کلیدی در روشن کردن تکالیف و حقوق شرکا دارد و به عنوان معیاری لازم‌ الاتباع در تمامی مراجع قضایی استفاده می‌شود.

مجازات تصرف ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث

مجازات تصرف عدوانی در ملک مشاع بسته به اینکه این اقدام توسط شریک یا شخص ثالث انجام شود، تفاوت دارد. قانون در این زمینه رویکردی شفاف اتخاذ کرده و تنها تصرف عدوانی توسط اشخاص ثالث را جرم کیفری می‌داند. در ادامه، جزئیات مربوط به هر حالت بررسی می‌شود

مجازات تصرف ملک مشاع توسط شریک

تصرف عدوانی در ملک مشاع توسط یکی از شرکا جرم کیفری محسوب نمی‌شود. بر اساس قوانین و رای وحدت رویه دیوان عالی کشور، هرچند تصرف شریک در سهم سایر شرکا بدون اجازه قانونی نیست، اما فاقد وصف کیفری است. در این حالت، شرکای دیگر می‌توانند از طریق حقوقی و با ارائه دادخواست به دادگاه، رفع تصرف را درخواست کنند. این اقدام حقوقی با دعوای خلع ید متفاوت بوده و صرفاً برای بازگرداندن وضعیت ملک به حالت اولیه است.

مجازات تصرف ملک مشاع توسط شخص ثالث

اگر شخص ثالثی، غیر از شرکا، اقدام به تصرف عدوانی در ملک مشاع کند، این عمل جرم محسوب شده و مجازات کیفری دارد. بر اساس ماده 690 قانون مجازات اسلامی، متهم می‌تواند به حبس از 15 روز تا 6 ماه محکوم شود. تصرف عدوانی ملک مشاع جرم درجه 7 است به همین دلیل شاکی نیازی به مراجعه به دادسرا ندارد و شکایت مستقیماً در دادگاه مطرح می‌شود. برای پیگیری، ارائه سند رسمی یا عادی توسط شاکیان الزامی است. در صورت ناتوانی متهم در ارائه مدارک معتبر، حکم محکومیت صادر خواهد شد. اما اگر متهم سند عادی یا مبایعه‌نامه ارائه کند، دادگاه ممکن است به نفع او رای دهد و شرکا باید از طریق حقوقی برای اثبات مالکیت اقدام کنند.

نحوه شکایت از تصرف عدوانی ملک مشاع برای رفع تصرف

شکایت از تصرف عدوانی ملک مشاع نیازمند طی مراحل قانونی مشخص است که به نوع متصرف بستگی دارد. در صورتی که تصرف توسط شریک انجام شود، مسیر شکایت از طریق دادگاه حقوقی و تنظیم دادخواست رفع تصرف خواهد بود. اما در صورت تصرف توسط شخص ثالث، این موضوع جنبه کیفری پیدا کرده و شکایت از طریق شکواییه به دادگاه کیفری پیگیری می‌شود. در هر دو حالت از تصرف ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث، همراهی وکیل حقوقی می‌تواند روند شکایت و رسیدگی را تسهیل کند.

مراحل شکایت از تصرف ملک مشاع توسط شریک

تصرف عدوانی ملک مشاع توسط شریک جرم کیفری محسوب نمی‌شود. شرکای دیگر باید از طریق حقوقی اقدام کنند و دادخواستی برای رفع تصرف عدوانی به دادگاه حقوقی محل وقوع ملک ارائه دهند. در این دادخواست، شاکی نیازی به اثبات مالکیت ندارد و صرفاً باید سابقه تصرف خود را ثابت کند. دادگاه پس از بررسی مدارک، حکم رفع تصرف را صادر می‌کند. این نوع شکایت برای بازگرداندن وضعیت ملک به حالت اولیه است و برای حل اختلافات میان شرکا ضروری است.

روند شکایت از تصرف ملک مشاع توسط شخص ثالث

تصرف عدوانی توسط شخص ثالث جرم کیفری است و شاکیان می‌توانند شکایت خود را به مراجع کیفری ارائه دهند. این شکایت با تنظیم شکواییه و ارائه آن به دفاتر خدمات قضایی آغاز می‌شود. شاکیان باید مالکیت خود را ثابت کنند و در صورت عدم ارائه مدارک معتبر توسط متهم، دادگاه حکم مجازات حبس 15 روز تا 6 ماه را صادر می‌کند. رسیدگی به این دعاوی به صورت خارج از نوبت انجام می‌شود و قاضی می‌تواند دستور توقف عملیات متصرف را تا زمان صدور حکم نهایی صادر کند.

پیشنهاد می کنیم مقاله برای شکایت ملکی به کجا مراجعه کنیم را مطالعه کنید.

سخن پایانی

در موضوع تصرف ملک مشاع توسط شریک یا شخص ثالث، قانون به طور دقیق تفاوت میان تصرف شریک و شخص ثالث را مشخص کرده است. تصرف شریک در سهم سایر شرکا، جرم کیفری محسوب نمی‌شود و تنها از طریق دعاوی حقوقی قابل پیگیری است. در مقابل، تصرف عدوانی توسط شخص ثالث جرم شناخته شده و متهم می‌تواند به حبس محکوم شود. شکایت از شخص ثالث از طریق شکواییه به دادگاه کیفری و شکایت از شریک با دادخواست حقوقی در دادگاه حقوقی مطرح می‌شود.

آگاهی از این تفاوت‌ها و روش‌های قانونی مرتبط با هر مورد، برای حفظ حقوق مالکیت در اموال مشاع و پیشگیری از مشکلات حقوقی در معاملات ملکی ضروری است