چه چکی کیفری است (نحوه شکایت، شرایط، ویژگی ها و مجازات چک کیفری)
در دنیای امروز، چک به عنوان یکی از ابزارهای مالی پرکاربرد در مبادلات اقتصادی جایگاه ویژه ای دارد. اما همین چک که می تواند به تسهیل تراکنش ها کمک کند، در صورت استفاده نادرست یا عدم پایبندی به قوانین مربوطه، ممکن است مشکلات جدی و پیامدهای حقوقی را به همراه داشته باشند.
یکی از مهم ترین مسائل حقوقی که پیرامون چک ها مطرح می شود چک های کیفری است. این چک ها نه تنها می توانند به خسارات مالی برای افراد منجر شوند، بلکه ممکن است پیامدهای کیفری سنگینی را نیز برای صادرکننده به همراه داشته باشند.
در این مقاله، قصد داریم به بررسی دقیق مفهوم چک کیفری، شرایط و ویژگی های آن بپردازیم. با ما همراه باشید.
شرایط کیفری شدن چک، ویژگی های چک کیفری
برای طرح شکایت کیفری چک، دارنده چک باید ظرف مدت شش ماه از تاریخ درج شده در چک شکواییه خود را تنظیم و ارائه نماید.
در صورت برگشت چک نیز از تاریخ دریافت گواهی عدم پرداخت چک به مدت 6 ماه حق شکایت دارد و پس ازاین مدت امکان شکایت کیفری وجود ندارد و تنها می توان دادخواست حقوقی جهت وجه چک ارائه داد.
البته لازم به توضیح است شکایت کیفری همیشه جوابگو نیست و در اکثر مواقع چک جنبه کیفری ندارد.
چه چکی کیفری است؟
برای طرح شکایت کیفری چک، دارنده باید در تاریخ مندرج در چک یا تا 6 ماه پس از آن به بانک مراجعه کرده و وجه چک را مطالبه کند. اگر پرداخت نشد، باید گواهی عدم پرداخت دریافت کند. سپس ظرف 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، باید به دادسرای محل صدور گواهی مراجعه و شکایت کیفری را ثبت کند.
به عنوان مثال، اگر تاریخ سررسید چک 17 خرداد 1398 باشد، دارنده تا 17 آذر 1398 فرصت دارد چک را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت بگیرد. اگر این کار را در 15 شهریور 1398 انجام دهد، تا 15 اسفند 1398 برای شروع شکایت کیفری فرصت دارد.
حقوقی شدن چک، چه چکی کیفری نیست؟
بسیاری از مردم فکر می کنند که چک حقوقی ارزش خود را از دست داده و بی اعتبار است، اما این تصور اشتباه است. در چک های حقوقی، اگرچه صادرکننده تحت تعقیب و مجازات کیفری قرار نمی گیرد، اما می توان درخواست توقیف اموال و دارایی او را کرد.
دادگاه نیز معمولاً حکم به پرداخت مبلغ چک می دهد، مگر اینکه صادرکننده بتواند ثابت کند که هیچ طلبی وجود نداشته، چک به‌عنوان ربا صادر شده یا دلایل دیگری وجود دارد که نشان می دهد دارنده چک استحقاق دریافت مبلغ را ندارد.
چکی که دارای یکی از شرایط زیر باشد جنبه حقوقی دارد. به این معنی که فاقد جنبه کیفری می باشد و امکان شکایت و تعقیب کیفری برای آن وجود ندارد. شرایط حقوقی شدن چک شامل موارد زیر می باشد:
رعایت نشدن مهلت شش ماهه شکایت چک کیفری
مهلت شش ماهه برای شکایت چک کیفری باید رعایت شود. اگر این مهلت گذشت، امکان شکایت کیفری وجود ندارد.
چک وعده‌دار
چکی که تاریخ صدور آن قبل از تاریخ پرداخت باشد، یعنی چکی که برای آینده صادر شده است، نمی تواند موضوع شکایت کیفری باشد.
چک بدون تاریخ
این چک ها بی‌اعتبار نیستند و صادرکننده می تواند تاریخ بزند، اما امکان شکایت کیفری وجود ندارد. تنها می توان دادخواست حقوقی داد یا از اداره اجرای ثبت درخواست صدور اجراییه کرد.
چک تضمین
این نوع چک برای تضمین انجام تعهد یا پرداخت وجه دیگری صادر شده است و نیت صادرکننده، پرداخت مبلغ چک نبوده است.
چک سفید امضاء
چکی که فقط امضاء دارد و مبلغ، تاریخ و دارنده در آن مشخص نشده است، وجه کیفری ندارد، هرچند که اعتبار آن مورد تردید است.
چک مشروط
چکی که پرداخت آن منوط به تحقق شرطی شده باشد، مانند چکی که در یک معامله به فروشنده داده شده و پرداخت آن مشروط به انجام کاری از سوی فروشنده است.
چک از حساب مسدود
اگر صادرکننده چک از حسابی که به درخواست خود یا به دلایل قانونی دیگر مسدود شده است چکی صادر کند و از مسدود بودن حساب مطلع باشد، حداکثر مجازات برای او در نظر گرفته می شود.
شکایت کیفری چک
دعوای کیفری مربوط به صدور چک بلامحل یکی از پرونده های متداول در نظام قضایی کشور ماست. در این نوع دعوا، شاکی باید ابتدا شکایتی تنظیم کرده و به دادسرای عمومی و انقلاب ارائه دهد. قانون‌گذار در قانون صدور چک، برای صادرکننده چک بلامحل مجازات حبس و جریمه نقدی تعیین کرده است.
آگاهی از جزئیات این نوع پرونده ها ممکن است به کاهش تعداد آن ها کمک کند. بنابراین دانستن نکات زیر برای طرح شکایت کیفری چک خالی از لطف نمی باشد:
برگشت زدن چک
در ابتدا پس از مراجعه به بانک و عدم موجودی حساب یا نبود مبلغ کافی در حساب صادرکننده چک،باید نسبت به دریافت گواهی عدم پرداخت که همان برگشت زدن چک است اقدام نمایید. این مرحله اولین قدم برای شکایت کیفری چک می باشد.
دلایل برگشت خوردن چک:
- فقدان یا کسر موجودی
- مغایرت امضا
- قلم خوردگی
- مسدود بودن حساب
ذینفع چک
اینکه در نهایت مبلغ چک متعلق به چه کسی می باشد برای دادگاه مهم نیست. قانون گذار فردی را ذینفع می داند که با در دست داشتن چک به بانک رفته و آن را برگشت زده است.
تنظیم متن شکواییه چک
جهت تنظیم متن شکواییه توصیه می کنیم تنها به دانش و تجربیات خود اکتفا نکنید و حتما قبل از هر اقدامی با وکیل متخصص و مجرب در زمینه چک و اسناد تجاری مشورت نمایید. بهتر است جهت اقدام به دعاوی کیفری وکیل کیفری اختیار کنید. اما اگر به هر دلیل مایل به انجام این کار نیستید حتما یک جلسه مشاوره با وکیل داشته باشید.
مراجعه به دفاتر خدمات قضایی
لازم به ذکر است شکایت کیفری خود را در هر نقطه از ایران می توانید ثبت کنید. اما شعبه دادسرایی که مسئول رسیدگی به پرونده شما می باشد در حوزه بانکی است که در آنجا اقدام به برگشت چک نموده اید.
تعیین مرجع قضایی صالح
بر اساس رأی وحدت رویه 669-21/7/1383 هیئت عمومی دیوان عالی کشور، در سیستم یکپارچه بانک ها که امکان مطالبه در شعب مختلف وجود دارد، دارنده چک می تواند در هر شعبه‌ای که به آن مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت دریافت کرده است، طرح دعوی نماید. به عبارت دیگر، عنصر مادی جرم در محلی که چک با گواهی عدم پرداخت مواجه شده است، تحقق یافته است.
تحقیق و تعقیب جرم
جرم صدور چک بلامحل، مانند سایر جرایم عمومی، یک مرحله تحقیق و تعقیب در دادسرا دارد. در این مرحله، دادسرا می تواند تصمیمات مختلفی اتخاذ کند؛ از جمله قرار جلب به دادرسی، قرار منع تعقیب یا قرار موقوفی تعقیب.
اگر قاضی دادسرا تشخیص دهد که متهم مجرم است یا پرونده نیاز به دادرسی دارد، پرونده برای بررسی بیشتر و تعیین مجازات به دادگاه صالح ارسال می شود.
اعتراض به قرار منع تعقیب
منظور از “قرار منع تعقیب” این است که دادسرا تصمیم می گیرد دلایل کافی برای متهم کردن فرد وجود ندارد یا در وقوع جرم توسط او شک و تردید دارد، بنابراین پرونده بسته می شود. “قرار موقوفی تعقیب” زمانی صادر می شود که، بدون توجه به کافی بودن دلایل یا اتهام، متهم به دلایلی مانند فوت یا جنون، قابل محاکمه و مجازات نیست.
هر دو نوع قرار منع و موقوفی تعقیب در موارد چک برگشتی قابل اعتراض از سوی شاکی در دادگاه کیفری دو هستند.
نحوه شکایت کیفری از چک برگشتی
وقتی در دادسرا از صادرکننده چک برگشتی شکایت می شود، دادسرا تنها به جرم صدور چک بلامحل رسیدگی می کند. به این معنی که برای دریافت وجه چک، نیاز به ارائه دادخواست جداگانه است. بنابراین، برای دریافت مبلغ چک علاوه بر مجازات صادرکننده، باید فرم دادخواست مطالبه طلب را نیز پر کرده و به دفتر دادگاه حقوقی تحویل دهید.
دادگاه در صورت احراز طلب، حکم به پرداخت آن صادر می کند.
برای شکایت کیفری از چک برگشتی، ابتدا باید در سامانه ثنا ثبت نام کرده و از دفاتر خدمات قضایی نوبت بگیرید. سپس با مدارک مورد نیاز مانند اسناد هویتی و مدارک اثبات ادعا به دفاتر مراجعه و شکایت خود را ثبت کنید. پس از ثبت شکایت، می توانید مراحل پیگیری و ابلاغیه های صادره را از طریق حساب کاربری خود در سامانه ثنا مشاهده کنید.
تفاوت چک کیفری و چک حقوقی
چک حقوقی و چک کیفری تفاوت های مهمی دارند که اصلی ترین آن ها در نحوه پیگیری و پیامدهای قانونی است. در چک کیفری، صادرکننده چک در صورت عدم پرداخت، تحت تعقیب کیفری قرار می گیرد و ممکن است با مجازات های سنگین مانند حبس مواجه شود. این نوع چک شامل شرایط خاصی مانند کافی نبودن موجودی، مسدود کردن حساب به طور عمدی یا دست بردن به تاریخ چک است. در مقابل، چک حقوقی فقط از طریق دادگاه های حقوقی قابل پیگیری است و مجازات کیفری ندارد؛ در این حالت، دارنده چک می تواند از دادگاه درخواست توقیف اموال و دارایی های صادرکننده را بکند تا مبلغ چک را دریافت کند. به طور کلی، چک کیفری شامل برخوردهای شدیدتر قانونی است، در حالی که چک حقوقی به حل و فصل مالی محدود می شود.
مجازات چک کیفری
براساس ماده 7 قانون صدور چک افرادی که مرتکب صدور چک بلامحل شوند به صورت زیر مجازات خواهند شد:
- اگر مبلغ درج شده در چک کمتر از 10،000،000 ریال باشد، صادرکننده چک به حبس به مدت حداکثر 6 ماه محکوم می شود.
- اگر مبلغ مندرج در چک بین ده میلیون ریال تا 50،000،000 ریال باشد فرد به شش ماه الی یک سال حبس محکوم می شود.
- اگر مبلغ درج شده در چک از پنجاه میلیون ریال بیشتر باشد مدت حبس یک الی دو سال خواهد بود. همچنین فرد به مدت دو سال از دریافت دسته چک محروم خواهد شد.
کلام آخر
در این مقاله، به بررسی جامع مفهوم چک کیفری پرداختیم و تلاش کردیم تا با ارائه تعاریف دقیق به روشن کردن ابعاد مختلف این مسئله بپردازیم. همانطور که دیدیم، چک های کیفری می توانند عواقب جدی و ناگواری برای صادرکنندگان و گیرندگان به همراه داشته باشند.
شناخت شرایط صدور چک کیفری و آگاهی از پیامدهای قانونی آن، نه تنها می تواند افراد را از افتادن در دام مشکلات حقوقی محافظت کند، بلکه به ارتقای سلامت و امنیت مالی جامعه نیز کمک می کند. امیدواریم که این مقاله توانسته باشد دیدگاه های مفیدی را در اختیار شما عزیزان قرار دهد.
جهت دریافت مشاوره رایگان با تیم حقوقی وکالت 24 در ارتباط باشید. وکلای حرفه ای ما با ارائه راهکاری موثر در راستای حل مشکلات حقوقی و کیفری شما عزیزان تلاش کرده و با دانش خود شما را در این مسیر راهنمایی خواهند کرد. جهت مشاوره با وکیل حقوقی و وکیل کیفری کافیست با شماره زیر تماس بگیرید.
سوالات متداول
چکی است که به دلیل عدم پرداخت مبلغ آن در موعد مقرر، صادرکننده آن تحت تعقیب کیفری قرار می گیرد.
عدم موجودی کافی در حساب صادرکننده، دست بردن به تاریخ چک، یا مسدود کردن حساب توسط صاحب چک بدون اطلاع قبلی به گیرنده.
چک کیفری موجب تعقیب کیفری و مجازات صادرکننده می شود، در حالی که چک حقوقی تنها قابل پیگیری در دادگاه های حقوقی و مطالبه وجه چک است.
بله، در صورت پرداخت مبلغ چک و هزینه های جانبی آن یا توافق با دارنده چک قبل از تشکیل پرونده کیفری، امکان رفع اثر کیفری وجود دارد.
جریمه مالی، زندان و ممنوعیت از داشتن دسته چک جدید از جمله پیامدهای قانونی صدور چک کیفری هستند.
بیشتر بخوانید: