فرجام خواهی چیست ؟ چه شرایط و مراحلی دارد ؟
ممکن است اصطلاح “فرجام خواهی” را شنیده باشید؛ واژه ای که در زمینه حقوق و قضا کاربرد زیادی دارد و به معنای درخواست تجدیدنظر و بازبینی مجدد یک رأی یا حکم قضایی است. فرجام خواهی زمانی مطرح می شود که یکی از طرفین پرونده به دلایل خاصی مانند اشتباه در صدور حکم، مغایرت آن با موازین شرعی یا قانونی و یا وجود نقایص دیگر، نسبت به رأی دادگاه اعتراض داشته باشد و بخواهد که در دادگاه بالاتری مورد بررسی قرار گیرد. در این مقاله از وکالت 24 بطور شفاف توضیح داده ایم که فرجام خواهی چیست و به چه شرایطی نیاز دارد.
معنی فرجام خواهی چیست
فرجام خواهی به معنای درخواست رسمی برای بازبینی و تجدیدنظر در یک رأی قضایی صادره از سوی دادگاه ها است. این درخواست اغلب توسط افرادی انجام می شود که احساس می کنند رأی صادره به دلیل اشتباهات حقوقی یا نقض اصول قانونی به ناحق بوده است. فرجام خواهی می تواند در بسیاری از پرونده ها مانند پرونده های کیفری، حقوقی و خانواده مطرح شود و در نتیجه آن دادگاه های بالاتر یا مراجع مربوطه موظف به بررسی و اعلام نظر مجدد خواهند بود.
مطابق ماده ۳۶۶ قانون آیین دادرسی مدنی، بررسی انطباق رأی دادگاه با قوانین و مقررات شرعی در مرحله فرجام خواهی، بر عهده دیوان عالی کشور است. دیوان عالی کشور در این مرحله، رأی صادر شده را از لحاظ تطابق با قوانین و موازین شرعی بررسی می کند.
دیوان عالی کشور دو وظیفه رسیدگی به درخواست های فرجام خواهی و صدور رأی وحدت رویه را به عهده دارد که به منظور حفظ یکپارچگی و هماهنگی در اجرای قوانین صورت می گیرد.
فرجام خواهی به منظور جلوگیری از اجرای آراء اشتباه، ناعادلانه یا مغایر با اصول قانونی طراحی شده است. این فرآیند به افراد فرصت می دهد تا عدالت را از طریق سیستم قضایی مطالبه کنند و از نهادهای بالاتر خواستار رسیدگی مجدد به پرونده شان باشند. همچنین به سیستم قضایی کمک می کند تا با دقت بیشتری مسائل را بررسی کند و در صورت بروز خطا، آنها را تصحیح نماید. در نتیجه، فرجام خواهی به عنوان یکی از ارکان اصلی حقوق بشر و تضمین عدالت در بسیاری از نظام های حقوقی، از جمله نظام قضایی ایران شناخته می شود.
همه احکام کیفری قابل فرجام خواهی نیستند. طبق قانون، فقط در جرایمی که مجازات آنها اعدام، قطع عضو، حبس ابد، زندان ۱۰ سال یا بیشتر است و همچنین در جرایم مطبوعاتی، سیاسی و جنایت هایی که نصف دیه یا بیشتر را شامل می شود، امکان فرجام خواهی وجود دارد.
یعنی برای جرایم بزرگ و مهم، فرد می تواند درخواست فرجام خواهی بدهد تا حکم در دیوان عالی کشور دوباره بررسی شود.
انواع فرجام خواهی
در نظام حقوقی ایران، فرجام خواهی به دو نوع اصلی تقسیم می شود:
- فرجام خواهی حقوقی: این نوع فرجام خواهی در مسائل حقوقی و دعاوی مالی و خانوادگی مطرح می شود. افراد می توانند در صورت نارضایتی از رأی دادگاه بدوی یا تجدیدنظر، از دیوان عالی کشور درخواست فرجام خواهی کنند.
- فرجام خواهی کیفری: این نوع فرجام خواهی مربوط به دعاوی کیفری و جرایم جنایی است که در آن فرد متهم یا دادستانی می توانند به دیوان عالی کشور برای بررسی مجدد حکم صادره درخواست دهند.
شرایط لازم برای فرجام خواهی
هرچند که فرجام خواهی یک حق قانونی برای طرفین دعاوی است، اما برخی شرایط باید برای انجام آن رعایت شود. از جمله:
- مدت زمان فرجام خواهی: در اغلب موارد، برای فرجام خواهی مهلت زمانی مشخصی تعیین شده است که در ایران معمولا 20 روز پس از صدور رأی است.
- دلایل موجه و مستندات قانونی: فرد متقاضی باید دلایل قانونی کافی برای درخواست فرجام خواهی داشته باشد و این دلایل را با مستندات قانونی مناسب پشتیبانی کند.
- رعایت شرایط قانونی: فرجام خواهی تنها زمانی پذیرفته می شود که تمام شرایط قانونی، از جمله پرداخت هزینه های مربوط به این فرآیند، رعایت شود.
مرحله فرجام خواهی چیست
- تقدیم دادخواست: فرد متقاضی ابتدا دادخواستی تنظیم کرده و با ارائه آن به مرجع قضایی، درخواست بازنگری در حکم صادره را ارائه می دهد. در این مرحله، دادخواست باید به طور دقیق و کامل تنظیم شود و شامل دلایل قانونی و شواهد کافی باشد.
- بررسی اولیه دادخواست توسط دادگاه: دادگاه ابتدا دادخواست را مورد بررسی اولیه قرار می دهد تا اطمینان حاصل کند که شرایط لازم برای فرجام خواهی رعایت شده است. در این مرحله، دادگاه بررسی می کند که آیا دلایل ارائه شده به اندازه کافی قوی و مستند هستند یا خیر.
- صدور رأی فرجامی: در صورت پذیرش دادخواست فرجام، دادگاه رأی نهایی خود را اعلام می کند. این رأی می تواند به تأیید، رد یا تغییر حکم پیشین منجر شود.
- ابلاغ رأی به متقاضی: پس از صدور رأی، دادگاه آن را به فرد متقاضی و دیگر طرفین دعوا ابلاغ می کند. رأی صادره در این مرحله اغلب نهایی است و به عنوان نتیجه نهایی پرونده در نظر گرفته می شود.
به دلیل شرایط زمانی و مکانی متفاوت افراد در داخل و خارج از کشور، مهلت فرجام خواهی برای کسانی که در ایران زندگی می کنند، مهلت فرجام خواهی 20 روز است. اما برای افرادی که خارج از ایران ساکن هستند، این مهلت بیشتر است و 2 ماه زمان دارند تا درخواست فرجام خواهی خود را ثبت کنند.
فرجام خواهی طلاق چیست
فرجام خواهی در مورد طلاق به این منظور انجام می شود که بررسی شود آیا حکم طلاقی که صادر شده، با قوانین و موازین شرعی کاملا تطابق دارد یا نه. در این نوع فرجام خواهی، به محتوای حکم طلاق و اینکه آیا طلاق درست بوده یا نه، پرداخته نمی شود؛ بلکه فقط مطابقت حکم با قوانین و اصول شرعی چک می شود.
همچنین، فرجام خواهی در طلاق باعث تغییر یا جایگزینی حکم قبلی طلاق نمی شود؛ بلکه فقط بررسی می شود که آیا حکم قبلی به درستی و مطابق قانون صادر شده است یا خیر.
مزایا و معایب فرجام خواهی
فرجام خواهی به عنوان یک حق قانونی می تواند مزایا و معایبی را نیز به همراه داشته باشد. از جمله مزایای آن، می توان به امکان بازبینی در صورت بروز اشتباهات قانونی، حفظ عدالت و جلوگیری از وقوع احکام ناعادلانه اشاره کرد. همچنین، فرجام خواهی باعث اطمینان بیشتر افراد به نظام قضایی می شود.
اما در عین حال، این فرآیند ممکن است هزینه بر و زمان بر باشد و در برخی موارد باعث تعویق در اجرای حکم گردد.
تأثیر فرجام خواهی بر نظام حقوقی و قضایی ایران
فرجام خواهی به عنوان یکی از ابزارهای مهم در نظام حقوقی ایران، نقشی اساسی در تحقق عدالت دارد. این فرآیند به قاضیان و دادگاه ها امکان می دهد تا با دقت بیشتری مسائل را مورد بررسی قرار دهند و از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری کنند. علاوه بر این، فرجام خواهی به تقویت اعتماد عمومی به نظام قضایی کمک می کند و به عنوان یک ضامن قانونی برای حقوق و عدالت در ایران شناخته می شود.
جمع بندی
فرجام خواهی یکی از مراحل حیاتی در فرآیند دادرسی است که افراد به واسطه آن می توانند عدالت را از طریق بازبینی دوباره پرونده خود جستجو کنند. این فرآیند با ارائه فرصت برای تجدیدنظر در آراء صادره، تضمینی برای رعایت اصول قانونی و جلوگیری از بروز خطاهای قضایی است. آگاهی از حقوق و شرایط فرجام خواهی برای افراد بسیار اهمیت دارد و می تواند به آنها در حفظ حقوقشان کمک کند. در نهایت، فرجام‌خواهی به عنوان یکی از ابزارهای مهم حقوقی و قضایی در ایران، نقش مهمی در تحقق عدالت و حفظ حقوق افراد ایفا می کند.
اگر در پرونده خود به رأی دادگاه اعتراض دارید و به دنبال فرجام‌خواهی هستید، می‌توانید از مشاوره تخصصی وکلای مجرب ما در وکالت ۲۴ بهره‌مند شوید. تیم حرفه‌ای وکالت ۲۴ آماده است تا با ارائه راهکارهای مؤثر و بررسی دقیق پرونده، شما را در مراحل فرجام‌خواهی همراهی کند و بهترین راهنمایی‌های حقوقی را در اختیارتان بگذارد.
برای دریافت مشاوره و پاسخ به سوالات خود در زمینه فرجام‌خواهی، کافیست با ما تماس بگیرید تا از تجربه و دانش وکلای ما استفاده کنید.
سوالات متداول
فرجام‌خواهی اصلی به درخواست مستقیم و اولیه ای گفته می شود که فرد نسبت به رأی دادگاه صادر می کند. در حالی که فرجام خواهی تبعی به فرجام خواهی ای گفته می شود که یک طرف دعوا پس از اطلاع از فرجام خواهی طرف مقابل، برای حفظ حقوق خود اقدام به ارائه درخواست فرجام خواهی می کند.
فرجام خواهی تبعی به نوعی وابسته به فرجام خواهی اصلی است و تنها در صورتی که یکی از طرفین اقدام به فرجام خواهی کرده باشد، امکان پذیر خواهد بود.
در اعاده دادرسی، به خودِ حکم صادر شده اعتراض می‌شود. یعنی قاضی و دادگاه موظف هستند که پرونده و شرایط آن را دوباره بررسی کنند. اگر لازم باشد، دادگاه را دوباره برگزار کرده و مدارک را بررسی می کنند.
اما در فرجام خواهی، حکم به طور مستقیم بررسی نمی شود؛ بلکه دادگاه بالاتر فقط بررسی می کند که آیا حکم قبلی مطابق با قانون و موازین شرعی صادر شده یا نه.
مهم‌ترین تفاوت بین فرجام خواهی و ماده ۴۷۷ در نوع بررسی اعتراض است. در اعاده دادرسی (ماده ۴۷۷)، بیشتر به خودِ محتوای رأی یا حکم نگاه می شود؛ یعنی اینکه آیا تصمیم دادگاه درست بوده یا نه. اما در فرجام‌خواهی، به نحوه و شکل قانونیِ صدور رأی توجه می شود؛ یعنی بررسی می کنند که آیا رأی مطابق قانون و مقررات صادر شده یا خیر، نه اینکه محتوای رأی درست است یا نه.
واخواهی یعنی اعتراض به حکمی که در غیاب فرد صادر شده است. اگر کسی بدون اینکه در دادگاه حضور داشته باشد، محکوم شود، می تواند به این حکم اعتراض کند و درخواست کند که دادگاه دوباره به موضوع رسیدگی کند. این روش به فرد اجازه می دهد تا با حضور در دادگاه از خودش دفاع کند و شاید رأی تغییر کند.