شکایت ثالث چیست؟ چه شرایطی دارد؟
در نظام حقوقی، عدالت ایجاب می کند که حقوق تمامی افراد، حتی کسانی که به طور مستقیم در دعاوی شرکت ندارند، مورد حمایت قرار گیرد. گاهی اوقات، آرای صادرشده در دادگاه ها علاوه بر تأثیر بر طرفین دعوا، ممکن است به حقوق اشخاص دیگری که در جریان رسیدگی حضور نداشته اند نیز آسیب وارد کند. در چنین مواقعی، یکی از روش های مؤثر برای تضمین عدالت و جلوگیری از تضییع حقوق اشخاص ثالث به شمار می رود که در این مقاله به توضیح آن می پردازیم.
شکایت شخص ثالث چیست؟
گاهی ممکن است رای صادر شده در دادگاه، حقوق و منافع فردی را تحت تاثیر قرار بدهد که در دادگاه حضور نداشته و هیچ از طرفین دعوا نبوده است. در چنین حالتی شخص می تواند از نسبت به رای مورد نظر اعتراض کند و به اعتراض او اعتراض ثالث گفته می شود.
قانون گذار در قوانین آیین دادرسی مدنی، امکان شکایت ثالث را پیش بینی کرده است تا افرادی که از رأی دادگاه متضرر شده اند، بدون آنکه در دعوا دخیل بوده باشند، بتوانند حقوق خود را احیا کنند.
اعتراض ثالث وقتی مطرح می‌شود که شخصی در دعوای دادگاه حضور نداشته و به جلسات دعوت نشده باشد، اما رأی دادگاه به حقوق او آسیب زده باشد. در این صورت، او می‌تواند برای دفاع از حقوقش اعتراض کند.
معترض ثالث کیست؟
در دعاوی حقوقی، معمولا دو طرف اصلی وجود دارند:
- خواهان: کسی که دعوا را مطرح می کند.
- خوانده: کسی که علیه او دعوا مطرح شده است.
اما گاهی ممکن است فرد یا نهادی که در دعوای اصلی طرف حساب نیست (شخص ثالث)، ادعا کند که این دعوا به نوعی با حقوق یا منافع او ارتباط دارد. در چنین شرایطی، قانون آیین دادرسی مدنی به این شخص اجازه می دهد که با ارائه دادخواست ورود ثالث، به دعوای در جریان اضافه شود.
هر رأیی که از دادگاه‌های عمومی، انقلابی یا تجدیدنظر صادر شود، اگر به حقوق شخصی که در دعوا حضور نداشته آسیب برساند، قابل اعتراض توسط آن شخص (شکایت ثالث) است.
ورود ثالث به معنی اعتراض شخص ثالث به رای قطعی دادگاه و مربوط به زمانی است که شخص ثالث می خواهد دادگاه علاوه بر دعوای بین خواهان و خوانده، به ادعای او نیز رسیدگی کند. این ورود با هدف حفاظت از حقوق یا منافع فردی انجام می شود که ممکن است بدون دخالت او نادیده گرفته شود.
این روش شبیه به روش هایی مثل واخواهی (اعتراض به رأی غیابی) و تجدیدنظرخواهی (اعتراض به رأی در مرحله بالاتر) است، اما مخصوص افرادی است که در دعوا شرکت نداشته اند ولی رأی به ضررشان شده است.
شرایط طرح شکایت ثالث
شخص ثالث می‌تواند به دادنامه (حکم نهایی) یا حتی به رأی قطعی اعتراض کند. اما برای اعتراض به رأی قطعی، شرایط خاصی لازم است و این اعتراض بستگی به موضوع دعوی و شرایط پرونده دارد. از جمله اینکه:
- رأی صادره به حقوق یا منافع شخص ثالث لطمه زده باشد.
- شخص ثالث باید بتواند در دادگاه ثابت کند که رأی به ضرر او بوده و حق او تضییع شده است.
- این شکایت معمولا باید به دادگاه صادرکننده رأی تقدیم شود.
مهلت اعتراض ثالث
مهلت اعتراض ثالث به طور کلی محدودیت زمانی ندارد و شخص ثالث می تواند در هر زمانی برای طرح اعتراض اقدام کند.
اما دو شرط مهم وجود دارد که باید رعایت شود:
- اگر اعتراض قبل از اجرای حکم مطرح شود، دادگاه آن را بررسی می کند.
- اگر اعتراض بعد از اجرای حکم باشد، شخص ثالث باید اثبات کند که دلایل اعتراض او همچنان معتبر است و از نظر قانونی اعتراضی او قابل بررسی است.
بنابراین، در حالت عادی مهلت مشخصی ندارد، ولی شرایط اجرای حکم می تواند تأثیرگذار باشد.
برای بررسی دقیق امکان اعتراض به رأی قطعی، بهتر است شخص ثالث با یک وکیل متخصص مشورت کند تا جوانب حقوقی پرونده بررسی شود.
اعتراض ثالث اصلی به آرای دادگاه و اعتراض ثالث اجرایی به اقدامات اجرایی مربوط است. اعتراض اصلی بازبینی حکم را هدف دارد، اما اعتراض اجرایی محدود به عملیات اجرایی است.