قوانین ماهوی، قواعدی هستند که به ایجاد، انتقال، تغییر یا سقوط حق و تکلیف میپردازند و مستقیماً ماهیت روابط حقوقی اشخاص را تنظیم میکنند. مهمترین دستههای قوانین ماهوی عبارتاند از:
-
قوانین حقوق خصوصی
-
حقوق مدنی: شامل قواعد مربوط به مالکیت، عقود و معاملات، خانواده، ارث و سایر حقوق و تکالیف مدنی اشخاص.
-
حقوق تجارت: شامل مقررات مربوط به شرکتها، اسناد تجاری، ورشکستگی و معاملات تجاری.
-
-
قوانین حقوق عمومی
-
حقوق کیفری (جزا): شامل قواعد مربوط به جرایم و مجازاتها، اقدامات تأمینی و تربیتی.
-
حقوق اساسی: قواعد مربوط به ساختار حکومت، حقوق و آزادیهای اساسی شهروندان.
-
حقوق مالیه و اداری: شامل مالیات، بودجه و مقررات سازمانهای دولتی.
-
-
قوانین خاص و متفرقه
-
مقررات مرتبط با بیمه، کار، تأمین اجتماعی، ثبت اسناد و املاک، محیط زیست و سایر حوزههای تخصصی.
-
در مجموع، قوانین ماهوی بهطور مستقیم حق یا تکلیف ایجاد یا نفی میکنند؛ در حالی که قوانین شکلی (مانند آیین دادرسی) صرفاً نحوه اعمال و اجرای این حقوق را مشخص مینمایند.