اصل بر این است که حکم به بطلان دعوا چون ناظر به ماهیت حق ادعایی است، پس از قطعیت، دارای اعتبار امر مختومه بوده و مانع طرح مجدد همان دعوا میشود؛ مشروط بر تحقق سه وحدت: وحدت اصحاب دعوا، وحدت موضوع و وحدت سبب. به بیان دیگر، وقتی دادگاه ماهیتاً دعوا را باطل تشخیص دهد و رأی قطعی گردد، اقامه دوباره همان دعوا با همان مبنا امکانپذیر نیست.
تفکیک ضروری:
-
اگر تصمیم دادگاه ماهوی باشد (حکم بطلان دعوا)، اعتبار امر مختومه دارد.
-
اگر تصمیم صرفاً شکلی/تشریفاتی باشد (مانند قرار رد دادخواست، قرار عدم استماع به علت ایرادات قابل رفع)، اصولاً نسبت به ماهیت اعتبار امر مختومه ایجاد نمیکند و امکان اقامه دعوا پس از رفع ایراد وجود دارد.
استثنائات قانونی: طرق فوقالعاده شکایت از آراء (مانند اعاده دادرسی یا اعتراض شخص ثالث) یا اثبات بیاعتباری ذاتی رأی میتواند اثر اعتبار امر مختومه را زایل کند. همچنین طرح دعوای جدید با سبب متفاوت یا نسبت به آثار آتی در دعاوی مستمر، از شمول اعتبار رأی پیشین خارج است.