صلاحیت دادگاه بدوی در اصلاح رأی، محدود و تابع مقررات مشخص قانونی است و صرفاً در موارد خاص امکانپذیر است. مهمترین حدود اختیارات آن به شرح زیر است:
تصحیح اشتباهات شکلی و محاسباتی (ماده ۳۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی) دادگاه بدوی میتواند در صورت وجود اشتباهات قلمی، عددی، سهو قلم یا محاسباتی در رأی، چه قبل و چه بعد از قطعیت، نسبت به تصحیح رأی اقدام کند. این اصلاحات ناظر بر شکل رأی بوده و تغییر در ماهیت یا نتیجه دعوا ایجاد نمیکند.
اصلاح رأی قبل از ابلاغ رسمی تا زمانی که رأی به طرفین ابلاغ نشده، دادگاه بدوی میتواند در صورت تشخیص اشتباه در استدلال یا نتیجه، رأی خود را تغییر یا اصلاح کند. این اختیار پس از ابلاغ و قطعیت از بین میرود مگر در چارچوب موارد خاص قانونی.
در نتیجه اجرای آراء مراجع بالاتر (مانند دیوان عالی کشور یا دادگاه تجدیدنظر) اگر رأی دادگاه بدوی توسط مرجع بالاتر نقض شود، دادگاه بدوی در چارچوب دستورات آن مرجع میتواند رأی اصلاحی یا جدید صادر کند.
اعاده دادرسی یا اعتراض ثالث در صورت پذیرش اعاده دادرسی یا اعتراض ثالث، دادگاه بدوی ممکن است مجدداً وارد رسیدگی شده و رأی جدید صادر کند، اما این اقدام در قالب رسیدگی مستقل انجام میشود، نه صرفاً «اصلاح رأی قبلی».
نتیجه: اختیارات دادگاه بدوی در اصلاح رأی به موارد مشخص، محدود و عمدتاً شکلی محدود شده است. این دادگاه پس از ابلاغ و قطعیت رأی، حق اصلاح ماهوی ندارد مگر به حکم قانون یا مرجع بالاتر. اصلاح رأی صرفاً باید در چارچوب مواد قانونی مربوط صورت گیرد و خارج از این حدود فاقد اعتبار است.
