حکم برائت رأیی است که دادگاه کیفری پس از رسیدگی ماهوی صادر میکند و به موجب آن، انتساب جرم به متهم احراز نمیشود؛ ازاینرو متهم «بیگناه» شناخته میشود. مبنای این حکم «اصل برائت» است که بهصراحت اصل ۳۷ قانون اساسی اعلام میکند هیچکس مجرم شناخته نمیشود مگر آنکه جرم او در دادگاه صالح اثبات گردد. در نتیجه:
-
اگر متهم صرفاً بهسبب همان اتهام در بازداشت باشد، باید فوراً آزاد شود و آثار تبعی جرم (مانند سوءپیشینه کیفری) بر او مترتب نیست.
-
پس از قطعیت رأی، تعقیب مجدد درباره همان اتهام ممنوع است (اعتبار امر مختومه)، مگر در موارد استثنایی اعاده دادرسی طبق جهات قانونی.
-
شخص تبرئهشده که در بازداشت بوده، میتواند طبق مواد ۲۵۵ تا ۲۶۱ قانون آیین دادرسی کیفری مطالبه جبران خسارت کند.
-
تفاوت آن با «قرار منع تعقیب» این است که منع تعقیب در مرحله تحقیقات (دادسرا) صادر میشود، اما حکم برائت پس از رسیدگی دادگاه و صدور رأی ماهوی صادر میگردد.