بر پایه مقررات قانون مجازات اسلامی، جرم ممانعت از حق از جرایم علیه حقوق مالکیت و تصرف است و تحقق آن مستلزم وجود سه رکن اساسی میباشد:
رکن قانونی:
مستند قانونی این جرم ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) است. طبق این ماده، هرکس به هر نحو از تصرف مالک یا متصرف قانونی در ملک، زمین، مزرعه، آب، چاه، قنات، جنگل یا مرتع جلوگیری کند، یا بدون مجوز قانونی مانع استفاده افراد از حقوق قانونی خود شود، مرتکب جرم ممانعت از حق میگردد و به مجازات مقرر محکوم میشود.
رکن مادی:
عنصر مادی این جرم عبارت است از انجام عملی مادی که مانع تصرف یا استفادهی صاحب حق از مال یا منافع آن شود.
این عمل میتواند شامل بستن راه ورود به ملک، ایجاد مانع فیزیکی، تهدید، یا حتی تصرف غیرقانونی باشد.
شرط تحقق این جرم آن است که شخص مانع، هیچگونه مجوز قانونی برای اقدام خود نداشته باشد و شخص زیاندیده دارای حق قانونی یا تصرف مشروع در مال یا منافع مورد نظر باشد.
رکن معنوی:
عنصر معنوی متشکل از سوءنیت عام و خاص است. مرتکب باید آگاه باشد که اقدام او موجب سلب یا جلوگیری از حق دیگری میشود (سوءنیت عام) و با قصد محروم کردن صاحب حق از استفاده از مال یا منافع خود (سوءنیت خاص) دست به این عمل بزند.
بنابراین، جرم ممانعت از حق زمانی تحقق مییابد که شخصی عمداً و بدون مجوز قانونی، مانع استفاده یا تصرف مشروع دیگری در مال یا حق خود شود و این اقدام به قصد محروم کردن او از حق قانونیاش انجام گیرد.