بهطور کلی «شکایت واهی» عنوان مستقل کیفری ندارد، اما اگر کسی عمداً و با علم به کذب، نسبت مجرمانهای بدهد یا با گزارش نادرست موجب تعقیب بیجهت شود، راههای اعاده حیثیت و پیگیری به شرح زیر است:
پیگیری کیفری علیه شاکیِ کاذب
افترا: هرگاه به شما جرم مشخصی نسبت داده و نتواند صحت آن را ثابت کند و علم او به کذب و قصد اضرار احراز شود.
نشر اکاذیب: اگر نسبتهای دروغ یا مطالب خلاف واقع را برای تشویش اذهان منتشر کرده باشد (رسانه، شبکههای اجتماعی، مکاتبات گسترده).
قذف: اگر اتهام از سنخ زنا/لواط باشد. نکته: صرفِ صدور قرار منع تعقیب یا حکم برائت برای مجازاتِ شاکی کافی نیست؛ باید سوءنیت (علم به دروغ بودن و قصد اضرار) با دلایل احراز شود.
مطالبه خسارتهای مادی و معنوی
با استناد به قواعد مسئولیت مدنی میتوانید جبران زیانهای مالی (هزینههای تحمیلشده، خسارت توقف کار و…) و معنوی (لطمه به اعتبار و آبرو) را بخواهید. میزان خسارت عدد ثابت ندارد و به نظر دادگاه و اوضاعواحوال بستگی دارد.
در صورت بازداشت یا محدودیتهای ناروا که نهایتاً بیاساس شناخته شده، مسیر مطالبه جبران خسارت قانونی قابل پیگیری است.
اقدامات آیینی و اداری برای ترمیم اعتبار
درخواست درج و اعلام نتیجه نهایی قرار منع تعقیب قطعی یا حکم برائت قطعی در همان بستر/رسانهای که اتهام علنی شده است (به تناسب و تشخیص مرجع رسیدگی).
استرداد فوری اوراق، اموال یا تأمینهای مأخوذه و رفع آثار اداری احتمالی (تعلیق، منع همکاری و…).
شرایط و مدارک لازم
وجود تصمیم قطعی بر بیاساس بودن اتهام (قرار منع تعقیب قطعی یا حکم برائت قطعی).
دلایل سوءنیتِ شاکی: مکاتبات، اقرار، شهادت معتبر، امارات قضایی، گزارش کارشناسی، محتواهای رسانهای، و هر قرینهای که علم به کذب و قصد اضرار را نشان دهد.
مرجع صالح و شیوه طرح
شکایت کیفریِ جدید (مثلاً افترا/نشر اکاذیب) در دادسرای محل وقوع انتساب یا انتشار.
دادخواست حقوقیِ مطالبه خسارت در دادگاه صالح.
حسب مورد، درخواستهای تکمیلی (نشر نتیجه، رفع آثار اداری، استرداد تأمین).
نتیجه: در «شکایت واهی»، اعاده حیثیت از مسیرِ تعقیب کیفریِ شاکیِ کاذب، مطالبه خسارتهای مادی و معنوی، و درخواستهای آیینی برای اعلام بیگناهی و رفع آثار، انجام میشود؛ اما برای مسئولیت کیفریِ شاکی، اثباتِ سوءنیت فراتر از صرفِ برائت یا منع تعقیب لازم است.
