از نظر قانون مجازات اسلامی، شلاق حدی و شلاق تعزیری از لحاظ ماهیت، منشأ، میزان و امکان تبدیل با یکدیگر تفاوت دارند:
-
منشأ و نوع جرم:
شلاق حدی مربوط به جرایم شرعی مشخص و منصوص در قرآن یا سنت است؛ مانند زنا، قذف یا شرب خمر. در مقابل، شلاق تعزیری برای جرایم غیرمنصوص شرعی است که قانونگذار برای حفظ نظم عمومی و تأدیب مجرم تعیین کرده است. -
میزان و اختیار قاضی:
در شلاق حدی، تعداد و شدت ضربات دقیق و ثابت است (مثلاً ۸۰ ضربه برای قذف یا شرب خمر) و قاضی هیچ اختیاری در تغییر آن ندارد. اما در شلاق تعزیری، قاضی اختیار تعیین تعداد ضربات را در محدودهای مشخص (مثلاً تا ۹۹ ضربه) دارد و میتواند با توجه به شرایط جرم و شخصیت متهم آن را کم یا زیاد کند. -
امکان تبدیل یا تخفیف:
شلاق حدی به دلیل ماهیت شرعی، قابل تخفیف، تعلیق یا تبدیل به جزای نقدی یا حبس نیست. در مقابل، شلاق تعزیری بر اساس ماده ۳۷ قانون مجازات اسلامی، قابل تبدیل به جزای نقدی یا سایر مجازاتهای تعزیری از همان درجه است و میتواند مورد تخفیف یا تعلیق قرار گیرد.
در نتیجه، شلاق حدی، ثابت و غیرقابل تغییر است؛ اما شلاق تعزیری، انعطافپذیر بوده و در اختیار قاضی قرار دارد.