شاهد شخصی است که «موضوع مورد اختلاف/اتهام را با حواس خود ادراک کرده» (دیدن، شنیدن، لمس و…) و نزد مرجع قضایی «شهادت» میدهد. اظهارات او بهعنوان دلیل اثباتی مستقل تلقی میشود، معمولاً با اخذ سوگند ثبت میگردد، قابلیت سؤال و مواجهه دارد و در صورت شهادت کذب مسئولیت کیفری خواهد داشت. شاهد مکلف به اجابتِ احضار و ادای شهادت در حدود قانون است؛ معالوصف، حق امتناع از خوداتهامی و استثنائات قانونی (مانند برخی خویشاوندان یا صاحبان اسرار حرفهای) رعایت میشود.
مطلع شخصی است که «طرف دعوا یا شاهدِ سوگندخورده نیست» اما اطلاعاتی از اوضاعواحوال پرونده دارد. اظهارات او بهعنوان قرینه/اماره در کنار سایر دلایل ارزیابی میشود، سوگند الزامی نیست و وزن اثباتیاش به تشخیص دادرس و با سنجش قرائن تعیین میگردد. مطلع نیز مکلف به حضور و ادای توضیح در حدود قانون است و از حق عدم پاسخ به سؤالات منتهی به تعقیب خود/نزدیکان برخوردار است؛ در صورت بیان مطالب مجرمانه (مانند افترا یا نشر اکاذیب)، مسئولیت کیفری متوجه او خواهد بود.
خلاصهی تمایز: شاهد = ادراک مستقیم + شهادتِ سوگندخورده + دلیل مستقل؛ مطلع = آگاهی غیررسمی/غیرسوگندخورده + قرینهٔ تکمیلی.