مطابق مقررات آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری، رأی دادگاه در شرایط خاصی قابل اصلاح یا تصحیح است. این فرآیند بسته به ماهیت اشتباه و مرحله رسیدگی ممکن است به یکی از روشهای زیر انجام شود:
1. تصحیح رأی به موجب ماده ۳۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی
اگر در رأی صادره اشتباه قلمی، محاسباتی، یا سهو قلم وجود داشته باشد (مانند درج اشتباه نام، شماره پرونده، یا مبلغ)، دادگاه صادرکننده رأی میتواند به درخواست یکی از طرفین یا رأساً، نسبت به تصحیح رأی اقدام کند. این اصلاح، در قالب دادنامه اصلاحی صادر و به طرفین ابلاغ میشود.
نکته: تصحیح رأی، نافی حق اعتراض یا تجدیدنظرخواهی نیست و فقط به موارد شکلی یا محاسباتی محدود میشود، نه ماهیت حکم.
2. اصلاح رأی در قالب تجدیدنظرخواهی یا فرجامخواهی
اگر ایراد یا اشتباه موجود در رأی، مربوط به ماهیت دعوا یا استدلالهای حقوقی باشد، امکان تصحیح از طریق اعتراض به رأی، تجدیدنظرخواهی یا فرجامخواهی نزد مراجع بالاتر فراهم است. مهلت و مرجع آن بسته به نوع دعوا و دادگاه متفاوت است.
3. اعتراض ثالث، اعاده دادرسی یا شکایت از رأی قطعی
در موارد خاص، رأی صادره ممکن است مشمول اعاده دادرسی یا اعتراض شخص ثالث یا شکایت از رأی قطعی شود. این مسیرها جنبه استثنایی دارند و صرفاً در صورت احراز شرایط مقرر در قانون قابل اعمالاند.
جمعبندی:
-
اشتباهات شکلی و محاسباتی: قابل تصحیح توسط دادگاه صادرکننده (ماده ۳۰۹ ق.آ.د.م).
-
اشتباهات ماهوی: از طریق اعتراض، تجدیدنظر، فرجام یا سایر طرق فوقالعاده قابل اصلاحاند.
-
درخواست تصحیح باید مستند و به موقع تقدیم شود. در غیر این صورت ممکن است قابل رسیدگی نباشد.