موت فرضی حالتی است که شخصی برای مدتی طولانی مفقودالاثر می‌شود و هیچ خبری از زنده بودن یا مرگ او در دست نیست. در چنین وضعی، دادگاه با رعایت شرایط قانونی، حکم موت فرضی صادر می‌کند؛ یعنی شخص از نظر حقوقی در حکم متوفی شناخته می‌شود، هرچند مرگ واقعی او معلوم نیست.
بر اساس مواد ۱۰۱۱ تا ۱۰۲۰ قانون مدنی و مقررات قانون امور حسبی، صدور حکم موت فرضی دارای آثار زیر است:
۱. انحلال نکاح:
اگر شخصِ غایب شوهر باشد، پس از صدور حکم موت فرضی، زن می‌تواند ازدواج مجدد کند.
-
تقسیم ارث:
پس از صدور حکم موت فرضی، اموال غایب بین ورثه تقسیم می‌شود؛ اما هر وارث باید ضمانت بازگرداندن سهم‌الارث را در صورت بازگشت غایب بدهد. -
پایان ولایت یا قیمومت:
ولایت یا قیمومت فرد مفقود پایان می‌یابد، چون از نظر قانون در حکم متوفی است. -
اثبات نسب و حقوق مالی:
اشخاصی که حقوق یا تعهداتی نسبت به غایب دارند (مثلاً طلبکاران)، می‌توانند پس از صدور حکم موت فرضی، حقوق خود را نسبت به ترکه اعمال کنند.
نتیجه:
به طور خلاصه، حکم موت فرضی یعنی شناسایی قانونی مرگ فرد مفقود برای تعیین تکلیف اموال، ازدواج و حقوق وابسته به او؛ با این قید که اگر بعداً زنده بازگردد، می‌تواند دارایی و حقوق خود را تا حد ممکن بازپس گیرد.